Page 37 - Sự hình thành bệnh tật và sự phục hồi

atropin với mục đích chống co thắt cơ trơn (giảm đau trong các cơn đau do co

thắt cơ trơn đường tiêu hóa, tiết niệu.) nhưng tác dụng đó lại là tác dụng chính

khi nhỏ mắt để soi đáy mắt. Quinin có tác dụng chính điều trị bệnh sốt rét; tác

dụng phụ gây ù tai, hoa mắt, giảm thính lực tạm thời, salbutamol có tác dụng

chính làm giãn phế quản song còn tác dụng phụ gây run cơ, mất ngủ, bồn

chồn, Indomethacin có tác dụng chính để chữa thấp khớp nhưng gây tác dụng

phụ tổn thương niêm mạc, dạ dày...

Trong điều trị người ta thường tìm các biện pháp để hạn chế những tác

dụng phụ của thuốc bằng cách chọn đường dùng thuốc thích hợp, thời điểm

uống thuốc, dạng bào chế và có thể kết hợp với thuốc khác một cách hợp lý.

Ví dụ để hạn chế tai biến đường tiêu hóa do sử dụng kéo dài các thuốc chống

viêm người ta thường dùng kèm với các thuốc ức chế sản xuất acid dịch vị
(omeprazol).

3.2.2. Tác dụng chọn lọc và tác dụng đặc hiệu
Tác dụng chọn lọc là tác dụng của thuốc ở liều điều trị biểu hiện rõ rệt

nhất trên một cơ quan nào đó trong cơ thể. Ví dụ: codein có tác dụng chọn lọc
trên trung tâm ho, morphin có tác dụng chọn lọc trên trung tâm đau.

Tác dụng đặc hiệu là tác dụng của thuốc mạnh nhất đối với một tác

nhân gây bệnh. Ví dụ: quinin có tác dụng đặc hiệu với ký sinh trùng sốt rét,

INH đặc hiệu với trực khuẩn lao…

3.2.3. Tác dụng trực tiếp và gián tiếp

Dựa trên cơ chế tác dụng của thuốc, thuật ngữ tác dụng trực tiếp được

dùng để mô tả khi thuốc gắn trên các receptor (thụ thể) và gây ra đáp ứng. Ví

dụ adrenalin, noradrenalin gắn vào các thụ thể adrenergic gây cường giao

cảm; acetylcholin gắn vào các thụ thể cholinergic gây cường phó giao cảm.

Tác dụng gián tiếp là tác dụng gây ra do thuốc làm thay đổi quá trình

sinh tổng hợp, giải phóng, vận chuyển, hoặc quá trình chuyển hoá các chất nội

sinh, từ đó mới dẫn đến các đáp ứng trên tế bào và mô. Ví dụ các chất

anticholinesterase ức chế enzym cholinesterase gây cường phó giao cảm gián

tiếp.

37