Page 36 - Sự hình thành bệnh tật và sự phục hồi

Tác dụng của một thuốc được xác định bởi việc gắn phân tử thuốc đó

với một thụ thể (receptor) tại vị trí tác dụng từ đó làm thay đổi những tính

chất sinh lý, hóa sinh của các thành phần tế bào, tạo nên những đáp ứng của

các tổ chức. Các đáp ứng của cơ thể với thuốc có thể là sự tăng cường hoặc ức

chế một chức năng nào đó chứ không tạo ra một chức năng mới. Ví dụ: thụ

thể có thể có mặt trên tế bào thần kinh trong hệ thần kinh trung ương (thụ thể

thuốc phiện) làm ức chế cảm giác đau, trên cơ tim làm ảnh hưởng đến cường

độ của các cơn co thắt, hoặc thậm chí trong vi khuẩn để phá vỡ sự bảo toàn

của thành tế bào vi khuẩn.

Hầu hết các tế bào chứa nhiều loại thụ thể khác nhau và nhiều phân tử

thụ thể của mỗi loại. Có bốn loại thụ thể chính là: thụ thể hoạt hóa các kênh

ion, thụ thể hoạt hóa các enzym, các thụ thể ghép đôi với protein G, và các
thụ thể liên kết ADN.

Đối với hầu hết các thuốc, nồng độ thuốc tại vị trí tác dụng với thụ thể
quyết định cường độ tác dụng của thuốc. Tuy nhiên, các yếu tố khác cũng ảnh

hưởng đến hiệu quả tác dụng của thuốc. Ví dụ: Mật độ của các thụ thể trên bề
mặt tế bào, cơ chế một tín hiệu được truyền vào tế bào bằng các chất truyền

tin thứ cấp (các chất trong tế bào), hoặc các yếu tố kiểm soát điều chỉnh việc

dịch mã gen và sản xuất protein có thể ảnh hưởng đến tác dụng của thuốc.

3.2. Các cách tác dụng của thuốc

3.2.1. Tác dụng chính và tác dụng không mong muốn

Vì thuốc được phân bố từ máu tới tất cả các tế bào và mô trong cơ thể

nên với những vị trí cơ thể có bệnh thì thuốc thể hiện tác dụng chính, hay là

tác dụng dược lý của thuốc dùng để điều trị. Đồng thời thuốc cũng có tác

dụng phụ là tác dụng không mong muốn có trong điều trị nhưng vẫn xuất hiện

khi dùng thuốc. Ví dụ tác dụng hạ sốt, giảm đau, chống viêm là tác dụng

chính của các thuốc nhóm NSAIDs, còn tác dụng gây kích ứng niêm mạc

đường tiêu hóa là tác dụng phụ của chúng. Đôi khi đối với tác dụng của một

thuốc trong trường hợp này là tác dụng phụ nhưng trường hợp khác lại là tác

dụng chính. Ví dụ tác dụng giãn đồng tử của atropin là tác dụng phụ khi dùng

36