Page 34 - Giáo trình môn học Cấu tạo cơ thể

2. Các hình thức vận chuyển vật chất qua màng tế bào

Vật chất được vận chuyển qua màng tế bào thông qua ba hình thức: Vận

chuyển thụ động (khuếch tán); vận chuyển chủ động (vận chuyển tích cực) và

vận chuyển đặc biệt (ẩm bào-xuất bào).
2.1. Vận chuyển thụ động (khuếch tán qua màng tế bào)

2.1.1. Đặc điểm

+ Không tiêu tốn năng lượng ATP, mà thực hiện nhờ năng lượng

chuyển động nhiệt

+ Vật chất sẽ đi theo hướng gradient từ nơi có nồng độ đến nơi có nồng
độ thấp, nhằm đảm bảo sự cân bằng về bậc thang nồng độ.

+ Hầu như không cần có chất mang (chất chuyên chở)

2.1.2. Các dạng khuếch tán

Có hai dạng khuếch tán: khuếch tán đơn thuần (không cần chất mang)
và khuếch tán được gia tốc/khuếch tán qua chất mang (cần có chất mang).

2.1.2.1. Khuếch tán đơn thuần (không cần có chất mang)

* Khuếch tán đơn thuần qua lớp lipid kép:

- Là khuếch tán qua khoảng kẽ giữa các phân tử của lớp lipid kép.

- Các chất được vận chuyển phải hòa tan trong lipid như: O 2, CO 2, nitơ,

rượu, acid béo, các vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), …
- Riêng nước: mặc dù không tan trong lipid, tuy nhiên một phần nước

vẫn có thể đi qua lớp kép lipid.

- Các ion không thể khuếch tán qua lớp lipid kép.

* Khuếch tán đơn thuần qua các kênh protein (khe protein):

Là khuếch tán qua các phân tử protein xuyên màng dạng kênh. Kênh

protein là các con đường sũng nước có cổng kênh đóng-mở do sự thay đổi điện
thế hoặc hóa học giữa hai bên của màng tế bào. Tuy nhiên, kênh vẫn có những

khe hở chạy xuyên qua màng tế bào, các khe hở của kênh cho phép các chất

hòa tan có kích thước-đường kính và trọng lượng phân tử phù hợp đi qua (mà

không cần phải mở cổng kênh).

30