Page 50 - Dược lý - Dược

sử dụng kéo dài các thuốc chống viêm người ta thường dùng kèm với các thuốc ức chế sản

xuất acid dịch vị (omeprazol).

3.4.2. Tác dụng chọn lọc và tác dụng đặc hiệu

Tác dụng chọn lọc là tác dụng của thuốc ở liều điều trị biểu hiện rõ rệt nhất trên một
cơ quan nào đó của cơ thể. Ví dụ glycosid tim có tác dụng chọn lọc trên tim; strychnin tác

dụng ưu tiên trên tuỷ sống; codein ức chế trung tâm ho.

Khái niệm tác dụng đặc hiệu hay đặc trị thuờng dùng để chỉ tác dụng chọn lọc của

thuốc thuộc nhóm hoá trị liệu trên một tác nhân gây bệnh nhất định. Ví dụ dehydroemetin

tác dụng đặc hiệu trên lỵ amip; INH tác dụng đặc hiệu với trực khuẩn lao...
3.4.3. Tác dụng trực tiếp và tác dụng gián tiếp

Dựa trên cơ chế tác dụng người ta nói tác dụng của thuốc là tác dụng trực tiếp khi

thuốc gắn trên các receptor (thụ thể) và gây ra đáp ứng trên tế bào và mô. Ví dụ adrenalin,

noradrenalin gắn vào các thụ thể adrenergic gây cường giao cảm; acetylcholin gắn vào các

thụ thể cholinergic gây cường phó giao cảm.
Tác dụng gián tiếp là tác dụng gây ra do thuốc làm thay đổi quá trình sinh tổng hợp,

giải phóng, vận chuyển, hoặc quá trình chuyển hoá các chất nội sinh, từ đó mới dẫn đến các

đáp ứng trên tế bào và mô. Ví dụ các chất anticholinesterase ức chế enzym cholinesterase

gây cường phó giao cảm gián tiếp. Trong các loại tác dụng gián tiếp có một loại tác dụng

theo cơ chế đặc biệt, đó là tác dụng phản xạ của thuốc.
3.4.4. Tác dụng hồi phục và tác dụng không hồi phục

Tác dụng hồi phục là tác dụng của thuốc có giới hạn nhất định về thời gian. Tác

dụng đó sẽ biến mất và chức năng của cơ quan được hồi phục sau khi nồng độ thuốc giảm

xuống mức không đủ gây tác dụng. Ví dụ tác dụng gây tê của procain chỉ kéo dài trong một

thời gian ngắn; tác dụng giãn đồng tử của atropin trong khoảng 7- 10 giờ (homatropin 1- 3
giờ).

Tác dụng không hồi phục là tác dụng của thuốc làm cho một phần hoặc một tính

năng nào đó của một tổ chức mất khả năng hồi phục. Ví dụ tetracyclin tạo chelat bền vững

2
với Ca ở men răng và xương, làm cho men răng có màu xỉn; các chất độc phospho hữu
cơ gây ngộ độc là do ức chế không hồi phục enzym cholinesterase.

43