Page 42 - Dược lý - Dược
P. 42
• Tính chọn lọc lập thể: Thụ thể sẽ nhận diện duy nhất một trong các đồng phân
quang học xảy ra tự nhiên của thuốc.
• Tính chủ vận đặc hiệu: Các thuốc giống về cấu trúc sẽ gắn tốt, trong khi các hợp
chất có cấu trúc không giống nên gắn kém.
• Tính đặc hiệu với mô: Sự gắn xảy ra trong các mô có sự nhạy cảm với các phối tử
nội sinh. Sự gắn sẽ xảy ra ở nồng độ thích hợp về sinh lý.
• Có khả năng truyền tính trạng (tải nạp): Sự gắn của chất chủ vận phải được dịch
mã ra một số loại đáp ứng chức năng (sinh học hoặc sinh lý).
3.2.5. Chất chủ vận (agonist)
Những thuốc có khả năng gắn với thụ thể (có ái lực với thụ thể) và gây ra đáp ứng
tương tự chất nội sinh (có hoạt tính nội tại) được gọi là chất chủ vận của thụ thể. Phức hợp
chất chủ vận-thụ thể dao động giữa các hình thể không hoạt động và hoạt động. Hình thể
hoạt động gây ra truyền tín hiệu và tiếp theo là đáp ứng của tế bào.
Thuốc có thể tác động như một chất chủ vận (agonist) hoặc như một chất đối kháng
(antagonist) trên một hệ thống thụ thể. Chất chủ vận tại một hệ thống thụ thể kích hoạt tác
dụng, chất chủ vận đó cũng có thể được sản xuất bởi các chất nội sinh có bản chất tự nhiên
của thụ thể. Chất đối kháng ngăn chặn tác dụng của các chất chủ vận nội sinh tự nhiên trên
hệ thống thụ thể. Ví dụ như loperamid là một chất chủ vận với thụ thể μ-opioid, và
propranolol là một chất đối kháng với các thụ thể β-adrenergic.
Thuốc có thể là chất chủ vận toàn phần (chủ vận hoàn toàn) khi hoạt tính nội tại tối
đa của nó EA/ Em= 1 hoặc chủ vận một phần khi EA/Em < 1 (EA: tác dụng của thuốc; Em:
tác dụng tối đa của thuốc). Chất chủ vận một phần vừa có tính chất chủ vận vừa có tính chất
đối kháng.
3.2.5.1. Chất chủ vận hoàn toàn (full agonist)
Chất chủ vận hoàn toàn gắn vào các thụ thể và cho đáp ứng phân tử ( thay đổi hình
thể và tiếp theo là đáp ứng của tế bào) gây đáp ứng mô tối đa.
Các đáp ứng mô không nhất thiết phải tỷ lệ thuận với các đáp ứng phân tử do các
tương tác giữa chủ vận và phối tử. Trong hầu hết các tế bào, đáp ứng tối đa của tế bào với
một chất chủ vận đã đạt được khi chỉ một phần nhỏ của các thụ thể bị chiếm chỗ. Do đó số
lượng các thụ thể trên tế bào cao hơn nhiều mức cần thiết để đạt được đáp ứng tối đa. Những
35