Page 53 - Dược liệu

Saponin triterpenoid pentacyclic (saponin triterpenoid năm vòng) có phần
sapogenin có khung 30 carbon với 5 vòng và 8 nhóm methyl. Có 5 phân nhóm gặp
trong saponin là: oleanan, ursan, taraxasteran, lupan và hopan.

+ Nhóm olean

Nhóm này có khung cơ bản là olean.Phần lớn các saponin triterpenoid trong tự
nhiên đều thuộc nhóm này.
+ Nhóm ursan

Các sapogenin nhóm ursan thường là những dẫn chất của 3-hydroxy-ursan-12-
en, tức là -amyrin.

Cinchona glycosid A, cinchona glycosid B có trong cây Canh-ki-na, asiaticosid,
madecassosid có trong Rau má là những saponin thuộc nhóm này.

+ Nhóm taraxasteran
Các saponin eclabasaponin VII, VIII, IX và X có trong Cỏ mực -Eclipta alba L.
thuộc nhóm này.

+ Nhóm lupan
Ví dụ như saponin có trong rễ Ô rô- Acanthus iliciformis L. Một số saponin có
trong lá cây Ngũ gia bì chân chim -Scheflera heptaphylla (L.) Frodin cũng thuộc nhóm
này.

+ Nhóm hopan

Saponin đầu tiên thuộc nhóm này được biết là chất mollugocin A có trong Cỏ
thảm - Mollugo hirta L.

1.2. 2. Saponin steroid

Nhóm này có cấu trúc cơ bản là khung cholestan với 27 carbon trong đó mạch
nhánh của khung steroid thường đóng vòng với dị tố oxy hay nitơ tạo thành một hay
hai dị vòng là 5 cạnh, 6 cạnh

Saponin steroid được chia thành 2 phân nhóm là
- Saponin steroid thông thường với dị tố trong vòng 5 cạnh và 6 cạnh chỉ là oxy
gồm có: Spirostan, Furostan
- Saponin steroid alcaloid với N trong phân tử, gồm có : Aminofurostan,
Sprirosolan, Solanidan.

- Saponin steroid thông thường

+ Nhóm spirostan:

Mạch nhánh từ C-20, C-27 tạo thành 2 vòng có oxy, một vòng hydrofuran (vòng
E) và một vòng hydropyran (vòng F). Hai vòng này nối với nhau bởi 1 carbon chung ở
C-22 kiểu spiran. Thêm vào đó, hai cầu epoxy ở 16,22 và 22,26 là kiểu acetal do đó
mạch nhánh này được gọi là mạch nhánh spiroacetal.