Page 155 - Dược liệu

Hoạt chất trong hạt mã tiền Strychnos nux - vomica L. là alcaloid (2 - 5%). Trong
đó gần 50% là strychnin, phần còn lại là brucin, còn khoảng 2 - 3% là các alcaloid phụ
khác như α - colubrin, β - colubrin, vomicin, novacin, pseudostrychnin...

N

R 1 H
H Strychnin: R 1 = R 2 = - H
R 2
N H
H Brucin: R 1 = R 2 = - OCH 3
O O
H
Ngoài alcaloid, trong hạt còn có chất béo (4 - 5%), acid igasuric (= acid
clorogenic), acid loganic, stigmasterin, cycloarterol và một glycosid là loganin ( =
loganosid) (loganin có nhiều trong cơm quả).

Trong lá có khoảng 2% và trong vỏ thân có trên 8% alcaloid nhưng chủ yếu là
brucin.

Kiểm nghiệm dược liệu

Dược liệu được kiểm nghiệm theo DĐVN IV (tr. 819)

Tác dụng
Tác dụng của mã tiền là do tác dụng của strychnin.

Đối với thần kinh trung ương và ngoại vi: Có tác dụng kích thích với liều nhỏ
và liều cao thì gây co giật

Strychnin có tác dụng kích thích tương đối mạnh hơn trên tế bào vận động của
hệ thần kinh trung ương, đặc biệt trên tuỷ sống. Nó kích thích những khả năng về trí
não, làm tăng những cảm giác về xúc giác, thính giác, khứu giác, vị giác và cơn đau.

Đối với tim và hệ tuần hoàn: Có tác dụng làm tăng huyết áp do làm co mạch
máu ngoại vi. Strychnin là chất kích thích tim.
Đối với dạ dày và bộ máy tiêu hoá: Tăng bài tiết dịch vị, kích thích tiêu hoá. Tuy
nhiên nếu dùng luôn sẽ gây rối loạn tiêu hoá, rối loạn co bóp dạ dày.

Độc tính: Mã tiền rất độc. Khi bị ngộ độc có hiện tượng: ngáp, tăng tiết nước
bọt, nôn mửa, sợ ánh sáng, mạch nhanh và yếu, chân tay cứng đờ, co giật nhẹ rồi đột
nhiên có triệu chứng như uốn ván nặng với hiện tượng co cứng hàm, lồi mắt, đồng tử
mở rộng, bắp thịt co thắt gây khó thở, sau chết vì liệt hô hấp. Với liều 60 - 90 mg
strychnin có thể gây chết người do liệt hô hấp.

Điều trị ngộ độc mã tiền: Chủ yếu là phòng tránh co giật và trợ giúp hô hấp.
Nhiều thuốc có thể dùng để chống co giật như hít cloroform, uống cloral hydrat,
nhưng tốt nhất là tiêm tĩnh mạch một barbiturat như phenobarbital hoặc Na amytal.
Ngoài ra, lượng nhỏ thuốc kiểu cura có thể dùng để giảm cường độ co giật. Đồng
thời thực hiện hô hấp nhân tạo hoặc thở oxy. Rửa dạ dày bằng dung dịch KMnO 4
1/10000 hoặc dung dịch acid tanic 2% hoặc nước chè đặc.

Công dụng và liều lượng
Mã tiền được dùng làm nguyên liệu chiết xuất strychnin.