Page 12 - Dược liệu

vực để dễ tìm, dễ kiểm soát. Các dược liệu độc như Cà độc dược, Ô đầu, Mã tiền… và
các dược liệu có tinh dầu như Hồi, Đinh hương, Quế, Bạc hà… phải để riêng. Định kỳ
phải theo dõi nấm mốc, sâu bọ.

Khi dược liệu bị nấm mốc thì phải xử lý như rửa, lau nước hoặc cồn rồi phơi sấy
lại, nếu nhiễm nặng thì phải loại bỏ. Nếu dược liệu bị sâu mọt phương pháp đơn giản
0
nhất là sấy ở 65 C. Có thể phòng chống nấm mốc, sâu mọt bằng cách sử dụng bức xạ.
Dược liệu với số lượng ít và rất dễ sâu mọt thường được đựng trong những hộp hoặc
thùng sắt kín và nhỏ xuống đáy thùng một vài giọt chloroform.

4. Các phương pháp kiểm nghiệm dược liệu
Kiểm nghiệm một dược liệu nghĩa là xác định dược liệu đó có đạt tiêu chuẩn quy
định hay không. Khi kiểm nghiệm có thể dựa vào tiêu chuẩn nhà nước được ghi trong
Dược điển hoặc theo tiêu chuẩn cơ sở. Các chỉ tiêu của một tiêu chuẩn được đề ra để
đảm bảo chất lượng của dược liệu và có căn cứ để giao dịch trên thị trường tiêu chuẩn
của một dược liệu thường bao gồm:
- Đặc điểm hình thái: gồm các đặc điểm cảm quan, đặc điểm vi học của
dược liệu.

- Thử tinh khiết: độ ẩm, độ tro, tạp chất hay các hằng số vật lý.
- Định tính thành phần chính trong dược liệu.

- Định lượng thành phần chính hoặc hàm lượng cao chiết được của dược liệu.

Các phương pháp thường áp dụng trong kiểm nghiệm dược liệu là: cảm quan, soi
kính hiển vi, dựa vào các hằng số vật lý, phương pháp hoá học, phương pháp sắc ký...
Sau đây là một số phương pháp thường dùng trong kiểm nghiệm dược liệu

4.1. Cảm quan
Phương pháp cảm quan nghĩa là dùng các giác quan của chúng ta để đánh giá,
phân biệt các dược liệu. Dùng mắt để quan sát hình dáng bên ngoài, kích thước, màu
sắc của dược liệu; đối với một vài dược liệu thì cần phải bẻ ra để quan sát bên trong.
Dùng tay để cảm nhận thể chất, mức độ nặng nhẹ, xốp chắc, trơn hay dính của dược
liệu. Mùi là đặc điểm của nhiều dược liệu chứa tinh dầu, nhựa. Vị của dược liệu có thể
ngọt như cam thảo, cỏ ngọt; chua đối với dược liệu chứa acid hữu cơ; đắng như đối
với các dược liệu chứa alcaloid, glycosid; cay như ớt, gừng…

4.2 Soi kính hiển vi

Phương pháp đánh giá dựa vào kính hiển vi bao gồm soi vi phẫu và soi bột. Đây
là phương pháp hay dùng nhất để kiểm nghiệm dược liệu là các bộ phận của cây thuốc.
Trong một vài trường hợp phương pháp này lại có ưu thế hơn phương pháp hoá học.
Ví dụ, để phân biệt các loại tinh bột người ta không thể dựa vào phương pháp hoá học
mà phải nhờ vào các đặc điểm hiển vi. Một vài mảnh lá trúc đào trong dạ dày tử thi
được xác định dễ dàng bằng soi vi phẫu hơn là làm phản ứng tìm oleandrosid. Dùng
kính hiển vi không chỉ để xác định sự giả mạo mà còn có thể ước lượng tỷ lệ chất giả
mạo căn cứ vào số lượng một đặc điểm nào đó của mẫu kiểm nghiệm so sánh với mẫu
đối chứng.

4.3. Phương pháp hoá học