Page 18 - Chính trị

b. Những quy luật cơ bản của sự vận động và phát triển xã hội.

 Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển
của lực lượng sản xuất.

+ Trình độ của lực lượng sản xuất, là trình độ phát triển khoa học và công
nghệ, công cụ lao động, phân công lao động và người lao động.
Ngoài yếu tố con người là quyết định nhất thì trình độ của công cụ lao động,
trình độ chuyên môn hóa sản xuất là tiêu chí đánh giá sự phát triển của lực lượng
sản xuất. Ví dụ: Có trình độ lực lượng sản xuất thủ công, lực lượng sản xuất cơ
khí và tự động hóa…

+ Mối quan hệ biện chứng giữa LLSX và QHSX

Trong mỗi phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất gắn
bó hữu cơ với nhau. Lực lượng sản xuất là nội dung vật chất, quan hệ sản xuất
là hình thức xã hội của phương thức sản xuất. Mối quan hệ giữa lực lượng sản
xuất và quan hệ sản xuất là mối quan hệ nội dung và hình thức của quá trình sản
xuất.

1) Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất
- Lực lượng sản xuất như thế nào về tính chất và trình độ thì qua hệ sản xuất phải
phù hợp như thế ấy. Trình độ của lực lượng sản xuất là thủ công, công cụ thô sơ, thì
phù hợp với nó là quan hệ sản xuất cá thể.

- Khi lực lượng sản xuất thay đổi thì quan hệ sản xuất cũng thay đổi theo. Do con
người luôn tích lũy sãng kiến và kinh nghiệm, luôn cải tiến công cụ và phương pháp
sản xuất nên lực nên lực lượng sản xuất luôn phát triển. Lực lượng sản xuất phát triển
đến mức độ mà quan hệ sản xuất cũ không còn phù hợp nó sẽ cản trở lực lượng sản
xuất.

- Khi lực lượng sản xuất cũ mất đi, lực lượng sản xuất mới ra đời thì quan hệ sản
xuất cũ cũng mất đi, quan hệ sản xuất mới được xây dựng. Lực lượng sản xuất vận
động, phát triển đến một trình độ nhất định sẽ mâu thuẫn với quan hệ sản xuất. Mâu
thuẫn này phát triển gay gắt đòi hỏi phá vỡ quan hệ sản xuất cũ, thiết lập quan hệ sản
xuất mới, mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển.

1) Quan hệ sản xuất tác động trở lại lực lượng sản xuất

- Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản
xuất thì nó thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển. Quan hệ sản xuất không phù
hợp thì nó kìm hãm, thậm chí phá vỡ lực lượng sản xuất.

- Quan hệ sản xuất là phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản
xuất khi nó tạo ra những tiền đề, những điều kiện cho các yếu tố của lực lượng
sản xuất (người lao động, công cụ, đối tượng lao động) kết hợp với nhau một
cách hài hòa để sản xuất phát triển và đưa lại năng xuất lao động cao.
- Sự phù hợp của quan hệ sản xuất với lực lượng sản xuất không phải chỉ
thực hiện một lần là xong mà phải là quá trình. Mỗi khi sự phù hợp quan hệ sản
xuất và lực lượng sản xuất bị phá vỡ là mỗi lần điều chỉnh, thay bằng sự phù hợp
khác cao hơn.

17