Page 102 - Giáo trình môn học Dược lâm sàng

(feedback) của các tuyến nội tiết. Nghĩa là khi mức hormon trong máu tăng sẽ gây ức chế

tuyến yên và vùng dưới đồi, ngược lại khi mức hormon giảm sẽ gây kích thích sự hoạt

động của tuyến.
Khi dùng corticosteroid, sự tiết (corticotropin releasing hormon) CRH và ACTH bị

ức chế. Mức độ ức chế của trục HPA phụ thuộc một số yếu tố: liều lượng, khoảng cách

đưa thuốc, thời điểm sử dụng, độ dài của đợt điều trị và đường đưa thuốc.

Khi dùng những loại corticosteroid có tác dụng kéo dài như dexamethason, nồng độ

thuốc trong máu luôn ở mức cao nên trục HPA bị ức chế mạnh hơn loại có t1/2 ngắn như
hydrocortison hoặc prednisolon.

Trong điều trị kéo dài, nếu dùng cách ngày sẽ tạo được khoảng nghỉ cho tuyến và ít

bị rối loạn trục HPA.

Sử dụng corticosteroid một liều duy nhất vào buổi sáng tạo sự ức chế ít hơn khi chia

thuốc làm 2 –3 lần trong ngày.
Độ dài của đợt điều trị là quan trọng. Điều trị dài ngày ở liều thấp (dùng 5 –10mg

prednisolon trong nhiều tháng) thì khi ngừng thuốc dễ gặp hiện tượng suy thượng thận đột

ngột. Ngược lại khi dùng liều cao hoặc rất cao trong vài ngày thì khi ngừng thuốc trục HPA

cũng không bị ảnh hưởng.

Tuyến thượng thận chỉ trở về bình thường sau vài ba tháng, thậm chí 1 năm kể từ khi
ngừng thuốc. Với những người bệnh dùng thuốc kéo dài nên theo dõi chặt chẽ ngay cả tới

1 năm sau khi ngừng thuốc. Ví dụ nếu xảy ra những bất thường như trường hợp bị chấn

thương nặng, phẫu thuật... thì việc dùng lại thuốc là bắt buộc để tránh truỵ tim mạch do

suy thượng thận cấp.

Sau khi điều trị dài ngày phải ngừng thuốc từ từ, kể cả các chế phẩm bôi ngoài nếu
được dùng kéo dài. Đặc biệt với chế phẩm giải phóng chậm như fluocinolon, lượng thuốc

ngấm qua da và niêm mạc rất lớn, có thể gây ức chế trục HPA.

Cũng vì lý do này, nếu dùng cho trẻ em nên chọn loại có t1/2 ngắn hoặc trung bình và

tránh băng ép để giảm khả năng thấm qua da.

1.4. Một số nguyên tắc sử dụng corticosteroid
Khi dùng corticoid thiên nhiên (corisol, hydrocortison) phải ăn nhạt. Đối với thuốc

tổng hợp, ăn tương đối nhạt.

Luôn cho liều một lần duy nhất vào 8 giờ sáng. Nếu dùng liều cao thì 2/3 liều vào

buổi sáng, 1/3 còn lại uống vào 4 giờ chiều