Page 105 - Giáo trình môn học vi sinh vật học

Transposon (ký hiệu là Tn) là những đoạn ADN có cấu tạo đặc biệt nên có thể

"nhảy" (chuyển vị trí) được từ một phân tử ADN này sang một phân tử ADN khác ngay

trong một tế bào vi khuẩn. Đây là yếu tố nguy hiểm vì nó giúp cho gen đề kháng có thể

lan truyền rộng rãi một cách dễ dàng hơn.
Các gen đề kháng có thể lan truyền được từ vi khuẩn nọ sang vi khuẩn kia thông

qua các hình thức vận chuyển di truyền khác nhau như biến nạp (khi vi khuẩn đề kháng

bị ly giải), tải nạp (nhờ phage), tiếp hợp (khi vi khuẩn đề kháng tiếp xúc với vi khuẩn

nhạy cảm) hoặc chuyển vị trí ("nhảy" nhờ transposon).

Điều đáng quan tâm là vai trò chọn lọc của kháng sinh: Khi kháng sinh được dùng
rộng rãi và nhất là không đủ liều lượng thì chính kháng sinh lại là yếu tố chọn lọc, loại

trừ (tiêu diệt) các vi khuẩn nhạy cảm và giữ lại những vi khuẩn đề kháng kháng sinh.

Những cá thể (tế bào) đề kháng sẽ phát triển thành những dòng vi khuẩn đề kháng trong

quần thể vi sinh vật.

Khi kháng sinh được dùng rộng rãi và nhất là không đủ liều lượng thì chính kháng
sinh cũng lại là yếu tố kích thích vi khuẩn, gây ra những thay đổi (đột biến cảm ứng) để

thích ứng với môi trường.

Phối hợp giữa sự xuất hiện cùng nhiều khả năng lan truyền gen đề kháng và chọn

lọc vi khuẩn đề kháng như đã nêu ở trên, số lượng và mức độ vi khuẩn kháng kháng sinh

trong cộng đồng ngày càng gia tăng.
4.3. Cơ chế lan truyền gen đề kháng và vi khuẩn đề kháng

Một vi khuẩn có gen đề kháng, gen đó sẽ được truyền dọc (vertical) qua các thế hệ

trong quá trình nhân lên (phân chia) của tế bào (ví dụ đời ông sang cha, cha sang đời con,

con sang đời cháu ...); ngoài ra, thông qua các hình thức vận chuyển di truyền, gen đề

kháng có thể được truyền ngang (horizontal) từ vi khuẩn này sang vi khuẩn khác.
Xét về mặt dịch tễ học, gen đề kháng có thể được lan truyền trên bốn phương diện

khác nhau, đó là:

+ Trong tế bào (intracellular)

Thông qua biến có tái tổ hợp hoặc chuyển vị trí của transposon gen đề kháng có

thể truyền từ phân tử ADN này sang phân tử ADN khác ngay trong một tế bào.

105