Page 75 - Dược liệu
P. 75
2. Trình bày được nguyên tắc chiết xuất, phương pháp định tính, tác dụng và công
dụng của anthranoid trong dược liệu
3. Trình bày được 7 dược liệu chứa anthranoid theo nội dung: tên khoa học, đặc
điểm thực vật, bộ phận dùng, thành phần hoá học chính, kiểm nghiệm dược
liệu, tác dụng và công dụng.
NỘI DUNG
1. Đại cương
1.1 Khái niệm – cấu trúc hoá học chung anthranoid
Anthranoid là từ dùng để chỉ những sắc tố tìm thấy trong thực vật bậc thấp, bậc
cao, động vật mà trong cấu trúc có chứa nhân quinon.
Căn cứ vào số vòng thơm đính thêm vào nhân quinon, những hợp chất quinon
được chia thành bezoquinon, napthoquinon, anthraquinon và naphtacenquinon hay còn
gọi là anthracyclinon (4 vòng).
O O O 8 O 1
O
7 9 2
6 10 3
O o - Benzoquinon 5 O 4
O p - Benzoquinon (1,2 - Benzoquinon)
p - Napthoquinon 9,10 -Anthraquinon
Những dẫn chất trong cấu trúc chứa nhân 9,10 anthraquinon (anthracendion)
được xếp vào nhóm hợp chất anthranoid. Anthranoid khi tồn tại dưới dạng glycosid thì
được gọi là anthraglycosid hay anthracenosid. Khi thuỷ phân cho aglycon và đường.
Phần aglycon là dẫn chất của 9,10 anthracendion, gắn vào nhân anthraquinon còn
có nhóm chức hay gặp: OH, OCH 3, CH 3, COOH… tuỳ theo vị trí và tuỳ theo nhóm
chức đính vào nhân mà có các dẫn chất khác nhau.
Phần đường cũng có thể đính vào vị trí khác nhau, đường đơn như glucose,
rhamnose; đường đôi prymeverose (= glc–xyl); đường ba (rham–glc–glc).
1.2. Phân loại
1.2.1. Nhóm phẩm nhuộm:
Những anthranoid của nhóm này thường có mầu đỏ cam đến tía, được dùng làm
phẩm nhuộm.
Trong cấu trúc thường có 2 nhóm OH kế cận ở vị trí , ; hay gặp một số chi
trong họ cà phê ( Rubiaceae), ví dụ: Alizarin, A. Ruberithric, Purpurin.
O OH
O OH O OH
O - glu.xyl
OH OH
O
O O OH
A.ruberythric
Alizarin Purpurin
(1,2 dihydroxy anthraquinon) (1,2,4 dihydroxy anthraquinon)
Acid carminic là một anthranoid, dạng muối nhôm có màu đỏ, được gọi là đỏ
carmin hay được dùng làm tá dược màu trong bào chế khoa, trong thực phẩm, mỹ
phẩm và nhuộm vi phẫu thực vật. Acid carminic còn có tác dụng kháng ung thư. Acid
carminic được chiết từ loài sâu Dactylopius coccus Costa (= Coccus cacti L. ). Loại
sâu này sống trên nhiều loài Xương rồng thuộc chi Opuntia họ Xương rồng -
Cactaceae ở Trung Mỹ, chủ yếu ở Mexico