Page 67 - Dược liệu

Củ sâm hình thoi hoặc gần như hình trụ, phần trên và phần dưới hơi thót lại. Phần
‘đầu’ tức là cổ rễ, đôi khi trông rõ vết sẹo của thân. Rễ đôi khi phân nhánh trông như
cánh tay, phần dưới có 2 hoặc 3 nhánh trông như chân. Củ càng to càng giá trị.

Bạch sâm (hoặc Đường sâm): những củ sâm không đủ tiêu chuẩn chế Hồng sâm
thì chế Bạch sâm. Sau khi rửa sạch đất cát đem nhúng vào nước sôi vài phút, sau đó
tẩm đường vài ngày rồi phơi hoặc sấy ở nhiệt độ không quá 60°. Dược liệu sau khi chế
biến có mặt ngoài màu trắng ngà, mềm, thường có tinh thể đường bám bên ngoài, mặt
bẻ màu trắng ngà và xốp, mùi thơm, vị ngọt.

Thành phần hóa học

Thành phần chính trong Nhân sâm là các saponin triterpenoid nhóm dammaran
gọi chung là ginsenosid. Hàm lượng saponin trong rễ củ chính vào khoảng 3,3%. Ở rễ
con hàm lượng saponin có thể tới 6,4%. Rễ sâm trồng có hàm lượng saponin thấp hơn
sâm mọc hoang.
Thuỷ phân ginsenosid được aglycon là protopanaxadiol và
protopanaxatriol.Trên30 saponin đã được phân lập từ rễ củ. Phần lớn các saponin trong
rễ củ Nhân sâm được gọi là ginsenosid Rx

Bảng dưới đây là một số saponin trong rễ Nhân sâm đã biết cấu trúc:

R O
2
HO
20(S)
R 1 R 2
2
6
4
Gingsenosid Ra 1 – Glc -Glc – Glc -Ara (p) -Xyl
2
2
– Glc -Glc – Glc -Ara (f) -Xyl
6
Gingsenosid Ra 2
R O Protopanaxadiol Gingsenosid Ra3 – Glc -Glc – Glc -Glc -Xyl
3
2
6
1
Gingsenosid Rb 1 – Glc -Glc – Glc -Glc
2
6
6
2
Gingsenosid Rb 2 – Glc -Glc – Glc -Ara (p)
6
2
Gingsenosid Rb 3 – Glc -Glc – Glc -Xyl
R O
3
HO
20(S)
R 1 R 2 R 3
2
Gingsenosid Re – H – Glc -Rha – Glc
2
R O Gingsenosid Rf – H – Glc -Glc – H
1
OR 2 Protopanaxatriol 20-gluco-ginsenosid Rf – H – Glc -Glc – Glc
2
– H – Glc – Glc
Gingsenosid Rg 1
2
Gingsenosid Rg 2 (20S) – H – Glc -Rha – H
Ngoài ra, trong rễ củ còn có 1 saponin có phần genin là acid oleanolic được gọi
tên là ginsenosid Ro (= acid oleanolic + 2 glucose + glucuronic acid) có hàm lượng
trong củ từ 0,2 - 0,4%.
Các saponin được xem là quan trọng nhất trong Nhân sâm bao gồm Rb 1, Rb 2, Rc,
Rd, Rf, Rg 1, và Rg 2. Những saponin có hàm cao nhất trong Nhân sâm là Rb 1, Rb 2 và
Rg 1.