Page 65 - Dược liệu

2.6 NGŨ GIA BÌ CHÂN CHIM

Dược liệu là vỏ thân và vỏ cành đã phơi hay sấy khô của cây Ngũ gia bì chân
chim [Schefflera heptaphylla (L.) Frodin ], họ Nhân sâm (Araliaceae).

Đặc điểm thực vật và phân bố
Cây cao 2 - 8 m, có lá mọc so le, lá kép hình
chân vịt với 6 - 8 lá chét có dáng như chân chim
do đó mà có tên gọi. Cuống lá dài 6 - 30 cm. Lá
chét nguyên, hình trứng thuôn dài, đầu nhọn dài 7
- 20 cm, rộng 3 - 6 cm. Cuống lá chét ngắn 1,5 - 3
cm. Cụm hoa chùm tán. Hoa nhỏ màu trắng, số
cánh hoa và nhị bằng nhau, thường là 5. Bao phấn
2 ô, bầu hạ có 5 - 6 ô. Quả hình cầu, đường kính
3 - 4 mm, khi chín có màu tím sẫm đen, trong
chứa 6 - 8 hạt.

Cây mọc tự nhiên ở các rừng cây bụi hoặc
đồi hoang.

Bộ phận dùng Hình 3.13. Ngũ gia bì chân chim
Schefflera heptaphylla (L.) Frodin

Vỏ thân (Cortex Schefflerae heptaphyllae) .

Thu hoạch quanh năm, chủ yếu vào mùa xuân và mùa thu. Lúc trời khô ráo, bóc
vỏ để có chiều dài khoảng 20 cm, rộng 5 cm, cạo sơ qua để bỏ bớt lớp vỏ thô ở ngoài,
phơi trong râm, ủ lá chuối 7 ngày, thỉnh thoảng đảo cho đều để nổi mùi thơm rồi lấy ra
phơi hoặc sấy nhẹ cho khô.

Thành phần hóa học
Saponin: các saponin nhóm ursan và olean. Cho đến nay, có 12 saponin chia ra 6
cặp tương ứng với ursan-12-en glycosid và olean-12-en glycosid đã biết.

Ngoài ra, trong vỏ còn có một ít tinh dầu (0,8%).

Olean-12-en glycosid

R1 R2 R3 R4
2 OH  - OH CH2OH CH3
COO Glc 4 OH  - OH CHO CH3
R1 6 H  - O - Ara CH2OH CH3
6
Glc 8 H  - OH COOH CH3
10 H  - O - Glc2 - Gal2 - Glc CH3 CH3
4
R2 Rha 12 OH  - OH CH3 CH2OH
R3 R4