Page 37 - Dược liệu

Glycosid có đường đặc biệt (2,6-desoxy) cũng cho một số phản ứng đặc biệt .

Sự thủy phân glycosid
Các glycosid có thể bị enzym thuỷ phân, mỗi loại enzym chỉ có thể cắt một loại
dây nối nhất định,
Glycosid tự nhiên trong cây chưa bị enzym thuỷ phân thì gọi “genuin” glycosid,
còn nếu bị cắt bởi 1 phần của mạch đường gọi là glycosid thứ cấp.
Trong cây chứa glycosid đã có sẵn enzym có khả năng thuỷ phân glycosid đó. Sự
thuỷ phân xảy ra nhanh khi dược liệu bị vò nát, cắt nhỏ, nhất là xếp thành đống
0
0
o
(t =30–40 C) là t thích hợp cho sự thuỷ phân của enzym.
Enzym bản chất protein, ở nhiệt độ 60–70 C thì mất hoạt tính, nhiệt độ lạnh làm
o
o
enzym ngừng hoạt động nên sau đó nâng lên t thích hợp enzym được phục hồi .
Muốn diệt enzym để tránh sự thuỷ phân glycosid trong dược liệu sau khi thu hái
thì cần tiến hành ổn định dược liệu bằng phương pháp nhiệt khô (không khí nóng đi
o
o
qua dược liệu), nhiệt ấm (hơi nước, áp xuất cao, t =110-120 C); hơi cồn, nước sôi.
3. Nguyên tắc chiết xuất glycosid.
Tuỳ theo mục đích chiết xuất mà dược liệu liệu cần hoặc không cần diệt enzym.
Nếu muốn thu genuin glycosid cần ổn định dược liệu. Có trường hợp người ta để
enzym tác dụng để nâng cao hiệu suất như chiết digitoxin trong lá digital, hoặc
diosgenin trong củ mài, mía dò.
Các tạp chất trong dược liệu đi kèm với glycosid có loại tan trong dầu và loại tan
trong nước:
+ Loại tan trong dầu chủ yếu là các chất béo (thường gặp trong hạt) chất diệp lục
(lá) carotenoid (lá, hoa). Muốn xử lý người ta thường loại các tạp chất bằng dung môi
kém phân cực như: Ether dầu hoả, hexan, sau chiết bằng cồn (thường dùng cồn thấp
độ) hoặc nước. Dịch chiết trong cồn hoặc nước sau khi làm đậm đặc còn loại tiếp bằng
cách lắc với dung môi hữu cơ. Trong sản xuất để tiết kiệm dung môi giai đoạn đầu chiết
bằng cồn thấp độ hoặc nước.
+ Loại tan trong nước: Gôm, nhầy, pectin, tanin nếu chiết bằng nước hay cồn
thấp độ các tạp này thường tan theo, muốn loại có thể dùng chì acetat, loại chì thừa
bằng Na 2SO 4 (chú ý một số glycosid có thể tủa bởi chì acetat như flavonoid glycosid).
Cho nên muốn hạn chế bớt tạp chất ta có thể tiến hành như sau: Dịch chiết nước
hay cồn thấp độ cô đặc thêm nước, lắc với butanol hoặc hỗn hợp CHCl 3 – Etanol, lấy
lớp dung môi hữu cơ rồi bốc hơi.
Để hạn chế sự thuỷ phân giai đoạn bốc hơi dung môi để làm đậm đặc dịch chiết,
cần tiến hành ở áp suất giảm và nhiệt độ thấp (50 C).
0
Giai đoạn tinh chế tuỳ theo từng loại glycosid có phương pháp tinh chế khác
nhau. Muốn tinh khiết dùng phương pháp sắc ký: sắc ký cột, sắc ký chế hoá (giấy, sắc
ký lớp mỏng).
Muốn chiết phần aglycon phải thuỷ phân sau chiết bằng dung môi hữu cơ.