Page 201 - Dược liệu

Dầu mỡ động vật có chứa cholesterol còn dầu mỡ thực vật thường có chứa
phytosterol. Dựa vào đặc điểm này để phân biệt dầu mỡ động vật và thực vật.
1.3. Nguồn gốc và phân bố của dầu mỡ
Dầu mỡ là chất dự trữ của động vật và thực vật. Ở thực vật dầu mỡ thường tập
trung ở hạt. Ở động vật dầu mỡ thường tập trung ở các mô dưới da, ở các cơ quan nội
tạng và vùng thận.
Trong thiên nhiên dầu mỡ kết hợp với các albumin của thực vật tạo thành một
nhũ dịch lỏng. Nhũ dịch này dễ bị phá vỡ và giải phóng cho dầu mỡ tự do. Vì vậy ta
có thể dùng các lực cơ học như ép để lấy dầu mỡ. Khi ở trong tế bào thực vật thì dù là
dầu hay là mỡ đều ở thể lỏng, còn khi ra ngoài có thể ở thể lỏng hoặc đặc (bơ cacao,
bơ hạt sòi).
Dầu mỡ thường có nhiều ở một số họ thực vật, ví dụ họ Thầu dầu (hạt Ba đậu,
hạt sòi), họ Thuốc phiện (hạt thuốc phiện), họ Đậu (lạc, đậu tương), họ Vừng (hạt
vừng) v.v...
Tỷ lệ dầu mỡ trong thực vật khá cao, thông thường 40-50%, có thể đến 70% như
trong hạt vừng, hạt thuốc phiện.
Điều kiện khí hậu cũng rất ảnh hưởng đến cấu tạo của dầu mỡ. Cùng 1 cây, nếu
trồng ở nơi có khí hậu lạnh, dầu sẽ có cấu tạo nhiều acid béo chưa no hơn là trồng nơi
có khí hậu nóng. Mặt khác ở vùng nhiệt đới thường có những cây cho dầu mỡ đặc như
cây dừa, cây cacao v.v...
1.4. Thành phần cấu tạo của dầu mỡ
Sự khác nhau về cấu tạo của acid béo quyết định các tính chất khác nhau giữa các
loại dầu mỡ. Có thể chia các acid béo thành các nhóm:
- Acid béo no: Các acid béo no có công thức chung: CH 3(CH 2) nCOOH. Trước đây
người ta cho rằng n bao giờ cũng là số chẵn. Hiện nay nhờ vào các phương pháp phân
tích hiện đại, người ta đã phát hiện trong dầu mỡ tự nhiên có cả các acid béo no có số
carbon lẻ.
Các acid béo no đó là: Acid butyric (C4), acid caproic (C6), acid caprylic (C8),
acid capric (C10), acid lauric (C12), acid myristic(C14), acid palmitic (C16), acid
stearic (C18), acid arachidic (C20), acid behenic (C22), acid lignoseric (C24), acid
hexacosanoic (C26).
- Acid béo chưa no:Trong dầu mỡ thực vật, acid béo chưa no chiếm một tỷ lệ lớn hơn
các acid béo no. Hay gặp nhất là các acid 16, 18 carbon. Có thể gặp các aicd có 1 dây
nối đôi hoặc nhiều dây nối đôi.
Các acid béo chưa no hay gặp nhất trong dầu mỡ thực vật là: Acid oleic (D9,
C18), acid linoleic (D9, 12, C18) và acid linolenic (D9,12,15, C18). Một số acid béo
chưa no có nhiều dây nối đôi hay gặp trong dầu cá như: Acid arachidonic (4 dây nối
đôi D5,8,11,14) và acid clupadonic (6 dây nối đôi). Acid có 4 carbon và 1 dây nối đôi
như acid crotonic trong dầu ba đậu.
Do có nhiều dây nối đôi trong phân tử, cho nên các acid béo chưa no có thể tạo
đồng phân cis và trans. Trong thiên nhiên chủ yếu là các đồng phần cis; đồng thời
trans rất ít gặp trong dầu mỡ tự nhiên, chỉ gặp khi phân huỷ dầu mỡ ở nhiệt độ cao có
chất xúc tác kèm theo.
- Acid béo alcol: Gặp trong dầu thầu dầu: Acid ricinoleic 18 carbon, 1 dây nối đôi và 1
nhóm OH ở C12.