Page 200 - Dược liệu

3. Trình bày được tên khoa học, đặc điểm thực vật, bộ phận dùng, thành phần hóa
học của các dược liệu chứa dầu mỡ: Thầu dầu, Đại phong tử, Ca cao, Lanolin, Sáp
ong.
NỘI DUNG
1 Đại cương
1.1. Định nghĩa và phân loại lipid
Lipid hay chất béo là sản phẩm tự nhiên có trong động vật và thực vật, có thành
phần cấu tạo khác nhau, thường là este của acid béo với các alcol, có tính chất chung
là không tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ như benzen, cloroform...
không bay hơi ở nhiệt độ thường và có độ nhớt cao.
Dựa vào thành phần alcol có thể xếp lipid thành các nhóm sau:
- Alcol là glycerol hay glycerid.
+ Acylglycerol hay glycerid
+ Glycerophosphatid hay phospholipid.
+ Glycosyldiacylglycerol hay glycosyldiglycerid.
- Alcol là các hợp chất có phân tử lượng cao như alcol cetylic (C 16H 33OH), alcol
cerylic (C 26H 53OH), alcol myricylic (C 30H 61OH) gồm có
+ Cerid: Cerid là thành phần cấu tạo chính của sáp (sáp ong, lanolin).
- Alcol là các hợp chất sterol, trong động vật có cholesterol, trong thực vật hay gặp
stigmasthrol, ergosterol, gồm có:
+ Sterid.
- Alcol là các hợp chất có chứa nhóm cyanur (CN) hay gặp trong hạt một số cây
thuộc họ Bồ hòn (Spindaceae):
+ Cyanolipid.
Đôi khi lipid không phải là một este giữa alcol và acid béo mà là một amid giữa
một amino alcol và acid béo như: Sphingolipid.
Trong chương này, trình bày chủ yếu phần acylglycerol (glycerid) và phần
dược liệu có liên quan đến cerid.
1.2. Định nghĩa acylglycerol (glycerid) và dầu mỡ

Acylglycerol là este của glycerol với các acid béo:

CH 2 OH R -COOH CH 2 OCO R 1
1

HO CH R -COOH R 2 OCO CH
2

CH 2 OH R -COOH CH 2 OCO R 3
3

Trong đó 3 gốc acid béo R1, R2 và R3 thường là khác nhau. trong tự nhiên ít khi
thấy acylglycerol có cùng một loại acid béo. Ở vị trí 2 thường được este hoá với acid
béo không no mạch ngắn (đến C18), ở vị trí 1 và 3 thường là các acid béo no, hoặc
không no có mạch dài hơn.
Dầu mỡ là hỗn hợp của nhiều acylglycerol khác nhau. Hỗn hợp acylglycerol của
đa số acid béo chưa no thường lỏng, ta có khái niệm “dầu”. Hỗn hợp acylglycerol của
đa số acid béo no thường đặc ở nhiệt độ thường, ta có khái niệm “mỡ”. Dầu mỡ là
danh từ chung chỉ một số nhóm chất có cấu tạo acylglycerol, để phân biệt với tinh dầu.