Page 177 - Dược liệu

tượng đục. Phương pháp này có thể phát hiện sự giả mạo tinh dầu thông trong tinh dầu
bạc hà ở tỷ lệ 5%.

1.7. Trạng thái thiên nhiên và vai trò của tinh dầu đối với cây
1.7.1. Phân bố trong thiên nhiên:
Tinh dầu được phân bố rất rộng ở trong hệ thực vật, đặc biệt tập trung nhiều ở
một số họ: Họ Hoa tán (Apiaceae), họ Cúc (Asteraceae), họ Hoa môi (Lamiaceae), họ
Long não (Lauraceae), họ Sim (Myrtaceae), họ Cam (Rutaceae), họ Gừng
(Zingiberaceae)... Một số động vật cũng có chứa tinh dầu: Hươu xạ, cà cuống...
1.7.2. Tinh dầu có trong tất cả các bộ phận của cây:
Lá: Bạc hà, tràm, bạch đàn; Bộ phận trên mặt đất: Bạc hà, hương nhu; Hoa: Hoa
hồng, hoa nhài, hoa bưởi; Nụ hoa: Đinh hương; Quả: Sa nhân, thảo quả, hồi; Vỏ quả:
Cam, chanh; Vỏ thân: Quế; Gỗ: Long não, vù hương; Rễ: Thiên niên kiện, thạch
xương bồ; Thân rễ: Gừng, nghệ…
Trong cùng một cây, thành phần hoá học tinh dầu ở các bộ phận khác nhau có thể
giống nhau về mặt định tính: Ví dụ như tinh dầu vỏ và lá quế Cinnamomum cassia
thành phần chính đều là aldehyd cinnamic, nhưng cũng có thể rất khác nhau: Ví dụ
tinh dầu vỏ và lá quế Cinnamomum zeylanicum (vỏ: aldehyd cinnamic, lá: eugenol)….
1.7.3. Tinh dầu được tạo thành trong các bộ phận tiết của cây:
- Tế bào tiết: Ở biểu bì cánh hoa: Hoa hồng; Nằm sâu trong các mô: Quế, Long
não, Gừng...
- Lông tiết: Họ Lamiaceae: Bạc hà, Hương nhu
- Túi tiết: Họ Myrtaceae: Tràm, Bạch đàn, Đinh hương.
- Ống tiết: Họ Apiaceae: Tiểu hồi, hạt mùi

1.7.4. Hàm lượng tinh dầu trong cây:
Hàm lượng tinh dầu thường dao động từ 0,1% đến 2%. Một số trường hợp trên
5% như ở quả hồi (5 - 15%) và nụ hoa đinh hương (15-25%), quả màng tang (4-10%).
1.7.5. Vai trò của tinh dầu trong cây:
Tinh dầu đóng vai trò quyến rũ côn trùng giúp cho sự thụ phấn của hoa hay tinh
dầu được bài tiết ra có nhiệm vụ bảo vệ cây, chống lại sự xâm nhập của nấm và các vi
sinh vật khác.
1.8. Tác dụng sinh học và ứng dụng của tinh dầu:
Tinh dầu và các dược liệu chứa tinh dầu có một phạm vi sử dụng rất rộng lớn
trong đời sống hàng ngày của con người, trong nhiều ngành khác nhau.
1.8.1. Trong Y dược học:
- Một số tinh dầu được dùng làm thuốc.
+ Tác dụng trên đường tiêu hoá: Kích thích tiêu hoá, lợi mật, thông mật
+ Tác dụng kháng khuẩn và diệt khuẩn: Tác dụng trên đường hô hấp như tinh
dầu bạch đàn, bạc hà. Tác dụng trên đường tiết niệu như tinh dầu hoa cây Barosma
betulina.
+ Một số có tác dụng kích thích thần kinh trung ương: Dược liệu chứa tinh dầu
giàu anethol: Đại hồi...
+ Một số có tác dụng diệt ký sinh trùng:
Trị giun: Tinh dầu giun, santonin.
Trị sán: Thymol,
Diệt ký sinh trùng sốt rét: Artemisinin.