Page 137 - Dược liệu

Củ (Tuber Stephaniae)

Thu hái quanh năm, đào lấy củ, rửa sạch, cạo sạch vỏ nâu đen, thái mỏng, phơi
hay sấy khô.
Thành phần hoá học

Trong củ Bình vôi có alcaloid. Các loài cây Bình vôi ta đang khai thác có
alcaloid chính là L - tetrahydropalmatin. Hàm lượng alcaloid toàn phần cũng như L -
tetrahydropalmatin (= Rotundin) thay đổi tuỳ theo loài và vùng thu hái ( đạt từ 0,5 đến
3,55%).

Ngoài ra còn có 1 số alcaloid khác như: tetrahydropalmatin, roemerin, palmatin…

CH 3 O
O (+)
CH 3 O CH 3 O N
CH 3 O N N CH 3
O
OCH 3
OCH 3 OCH 3
OCH 3
Tetrahydropalmatin Roemerin Palmatin
(Rotundin, Hyndarin)

Ngoài alcaloid, trong củ bình vôi còn có tinh bột, đường và acid hữu cơ.

Chiết xuất rotundin

Chiết rotundin thô từ củ tươi: Xát nhỏ củ bình vôi đã gọt bỏ vỏ ngoài hoặc giã
nhỏ, gói vào vải gạc rồi đem ép lấy nước, thêm nước vào bã cho xâm xấp rồi lại ép.
Làm như vậy 3 - 4 lần cho tới khi ép hết vị đắng hoặc không cho tủa với thuốc thử
Mayer thì thôi. Tập trung các nước ép lại (nếu còn bã thì lọc qua bông cho trong).
Dùng nước vôi trong để kiềm hoá đến pH 9 - 10, rotundin thô sẽ tủa xuống; gạn bỏ
nước trong ở trên. Lọc lấy tủa, rửa lại tủa bằng nước máy. Lấy tủa đem hong gió rồi
sấy nhẹ đến thật khô.

Tinh chế: Chiết rotundin thô bằng cồn 90 trong bình Zaixenko hay Soxhlet trong
o
khoảng 2 giờ (cho đến hết phản ứng alcaloid). Acid hoá dịch chiết bằng HCl đặc tới
pH = 4, để nguội hoặc cho vào tủ lạnh, rotundin hydroclorid tủa xuống, kết tinh lại 1
- 2 lần. Lọc lấy tinh thể, rửa bằng 1 - 2 ml ether. Sấy nhẹ cho khô.
Trong công nghiệp người ta có thể chiết rotundin thô nhiều lần với dầu hoả
nóng bằng cách ngâm túi vải chứa bột rotundin thô vào dầu hoả nóng đựng trong
bình có 2 vỏ. Dầu hoả được đun nóng bằng hơi nước nóng chạy trong 2 lần vỏ của
bình. Tiếp đó tháo dầu hoả nóng vào một bình khác rồi cho dung dịch acid loãng vào
để tạo muối alcaloid, sau cho kết tinh lại được rotundin tinh khiết (Hiện nay người ta
thường chiết rotundin bằng cồn 90 ).
o
Kiểm nghiệm dược liệu

Dược liệu được kiểm nghiệm theo DĐVN IV (tr. 696)

Tác dụng và công dụng