Page 62 - Tâm lý trị liệu

3. Mô hình trị liệu hành vi

Muốn hiểu được bản chất của trị liệu nhận thức – hành vi phải hiểu

được mô hình hành vi quan niệm như thế nào về con người. Trị liệu hành vi

không phải là phép cộng của những kỹ thuật trị liệu cụ thể mà là một chiến
lược tiếp cận tổng hợp dựa trên mô hình lý thuyết.

Làm thế nào mà chúng ta có thể xác định được một người cụ thể, anh

hay chị ta là người như thế nào?

Theo mô hình hành vi, mỗi người được xác định bởi một tập hợp

những hành vi của người đó. Ví dụ, hãy nghĩ về một người nào đó mà bạn

biết rõ, mô tả tóm tắt về người đó để những ai không biết có thể hiểu được

người đó là ai và là người như thế nào. Khi trả lời câu hỏi này, phần lớn ta

nhận được câu trả lời mô tả những nét tính cách hơn là hành vi của người đó.
Chẳng hạn: “Chị ấy là người tốt, sống có trách nhiệm, vui tính, hay giúp đỡ

mọi người”. Mỗi ý trả lời này mô tả một nét tính cách hay thuộc tính của nhân

cách. Những nét tính cách này thường tồn tại trong đầu thông qua quan sát

hành vi trước đó và nhiều khi không thật chính xác do bị sai lạc trong quá

trình khái quát hoá. Hơn nữa khi mô tả rằng chị ấy là người tốt: sống có trách
nhiệm… nhưng không nói trong trường hợp nào (không phải với ai chị ấy

cũng tốt và trong mọi trường hợp chị ấy đều là người tốt và có trách nhiệm).

Các nhà hành vi quan niệm rằng “bất kỳ cái gì một người làm là hành

vi, còn cái gì một người có là một nét tính cách”. Các nhà trị liệu hành vi
thường tập trung nghiên cứu đánh giá hành vi của người bệnh, những bệnh

nhân đến gặp các nhà trị liệu thường mô tả họ và những rối nhiễu tâm lý của

họ dưới dạng nét tính cách. Chẳng hạn, “trước đây tôi là ngươi vui tính, thích

giao tiếp… nhưng gần đây tôi cảm thấy mệt mỏi, buồn chán, hay lo lắng mất

khả năng tập trung…”. Vì vậy nhiệm vụ của nhà trị liệu là phải chuyển những
nét tính cách này thành hành vi. Điều này liên quan đến việc nhận dạng

những hành vi cụ thể nào đó minh hoạ rõ nhất cho thuộc tính vừa kể ra.

Hành vi có hai phạm trù: Hành vi biểu hiện ra bên ngoài (overt

behavior) và hành vi diễn ra bên trong (convert behavior). Hành vi bộc lộ ra