Page 67 - Giáo trình môn học Y học hạt nhân xạ trị

Các định nghĩa về thể tích khối u thô và thể tích bia lâm sàng này được dựa
trên các nguyên tắc chung về ung thư học và không chỉ giới hạn cho việc áp dụng
trong kỹ thuật điều trị bằng chùm tia ngoài. Vì vậy, về mặt phẫu thuật, một đường
biên an toàn quanh thể tích khối u cần phải được tính sao cho phù hợp với quy
định lâm sàng. Và điều này cũng phải được hiểu đúng như các khái niệm thể tích
bia lâm sàng khi điều trị bằng chùm tia ngoài. Cũng như vậy, khi điều trị tia xạ tại
chỗ, các thể tích điều trị được xác định và khái niệm thể tích bia lâm sànglà
không thay đổi. Hơn nữa, khái niệm này còn áp dụng cho phương thức điều khác
như hoá chất tại chỗ, điều trị tăng nhiệt hay quang đông (photocuagulation)
v.v..Các thể tích này là cơ sở của việc chỉ định điều trị và phải được xác định
trước khi chỉ định liều lượng.
c. Thể tích bia lập kế hoạch
Thể tích bia lập kế hoạch là một khái niệm hình học và được xác định để
lựa chọn kích thướch chùm tia cho phù hợp. Trong đó cần tính đến hiệu quả cao
nhất của tất cả những thay đổi hình học có thể xảy ra, sao cho đảm bảo rằng liều
lượng đã chỉ định được phân bố tối ưu bên trong thể tích bia lâm sàng.
Để đảm bảo rằng tất cả các mô bên trong thể tích bia lâm sàng nhận được
liều lượng đã chỉ định, về nguyên tắc, người ta phải lập kế hoạch để chiếu xạ một
thể tích hình học lớn hơn thể tích bia lâm sàng. Một các lý tưởng thì vị trí, kích
thước và hình dạng của thể tích bia lâm sàng và các chùm tia cần có quan hệ toạ
độ cố định chung trong một phương và có thể sao chép lại được. Tuy nhiên trong
thực tế điều này không thể thực hiện được. Có thể thấy sự khác nhau trong và
giữa các đợt phân chia liều lượng - thời gian từ những yếu tố sau:
• Sự chuyển động của các thể tích bia (chẳng hạn sự hít thở, cử động... của bệnh
nhân).
• Những khác nhau về kích thước hình dạng của các tổ chức chứa bia lâm
sàng (chẳng hạn sự chứa đầy hay vơi của bàng quang ...).
• Những sự khác nhau về tính chất hình học của chùm tia (chẳng hạn kích
thước, hướng ... của (các) chùm tia.
Tuỳ theo hoàn cảnh lâm sàng (vị trí, kích thước khối u ...) và kỹ thuật đã
chọn, thể tích bia lập kế hoạch cũng có thể trùng với thể tích bia lâm sàng (chẳng
hạn những khối u nhỏ trên da, các khối u tuyến yên v.v..). Hay ngược lại, các thể
tích lập kế hoạch thể lớn hơn (chẳng hạn khối u phổi).
Thể tích bia lập kế hoạch có thể lớn hơn biên giới giải phẫu bình thường
(chẳng hạn nó cần bao gồm cả các phần cấu trúc xương không ảnh hưởng về mặt
lâm sàng), hoặc thậm chí còn trải rộng ra ngoài cơ thể bệnh nhân như trong trường
hợp điều trị các trường chiếu tiếp tuyến cho ung thư vú.
Vì vậy, thể tích bia lập kế hoạch là một khái niệm hình học và cố định,
được dùng cho việc lập kế hoạch điều trị. Thực tế, thể tích bia lập kế hoạch
không đại diện cho các tổ chức mô đã xác định hay biên giới của các mô. Thật ra,
các mô chứa đựng về mặt hình học bên trong thể tích bia lập kế hoạch, có thể
không hoàn toàn nhận một sự phân bố liều lượng như đã lập kế hoạch, hay ít ra
chúng cũng không thuộc vào các thành phần nào đó gần với biên giới của chúng.
Sở dĩ như vậy là do có sự khác nhau về vị trí của các thể tích bia lâm sàng nằm
trong ranh giới của thể tích bia lập kế hoạch trong quá trình điều trị. Tuy nhiên,
thể tích bia lập kế họach là một thể tích được sử dụng để tính toán liều lượng và

67