Page 81 - Dược liệu

- Những dẫn chất flavonoid: kaempferol, isorhamnetin và những glycosid của
chúng.
- Chất nhựa: gây tác dụng phụ (đau bụng), do đó nước hãm cần để nguội và lọc
loại nhựa trước khi uống.
Kiểm nghiệm dược liệu
Vi Phẫu: lá chét cắt ngang thấy dưới lớp biểu bì trên và biểu bì dưới đều có mô
mềm giậu, lớp giữa là mô khuyết. Trên biểu bì có lông che chở đơn bào thành dầy,
xù xì, hơi phình ở gốc. Phần ứng với gân chính có 1 cung libe gỗ bao bọc bởi các sợi
vỏ trụ có kèm theo những tế bào mang tinh thể calci oxalat hình khối.

Bột: mảnh biểu bì gồm các tế bào nhiều góc có thành tế bào thẳng, các lỗ khí có
tế bào bạn xếp theo kiểu cà phê. Lông che chở đơn bào có thành xù xì, xung quanh
chân lông có các tế bào biểu bì chụm lại hình hoa thị. Sợi kèm theo tế bào có calci
oxalat hình khối.
Tác dụng và công dụng
Từ thế kỷ IX người A rập đã biết tác dụng nhuận và tẩy của phan tả diệp sau đó
phan tả diệp được nhập vào châu Âu, hiện nay được dùng rất phổ biến.
Tùy theo liều mà có tác dụng nhuận hoặc tẩy. Nếu uống thì có tác dụng sau 10 -
12 giờ, nếu thụt thì có tác dụng nhanh. Tác dụng chủ yếu là gây co bóp ruột già ngoài
ra còn tác dụng lên cơ trơn của bàng quang và tử cung nên phải thận trọng đối với
người có thai, viêm tử cung, viêm bàng quang. Liều: giúp tiêu hóa 1 - 2g lá, nhuận 3 -4
g, tẩy xổ 5 -7g.
Dùng dưới hình thức thuốc hãm, hoặc thuốc thụt. Để loại bớt chất gây đau bụng,
trước khi dùng rửa dược liệu qua rượu hoặc sau khi hãm cần để nguội lọc loại chất
nhựa.
Quả cũng được dùng như lá sau khi loại hạt. Các sennosid A, B cũng được chiết
xuất và dùng với liều 0,01 - 0,04g để làm thuốc nhuận tràng.

2.3 MUỒNG TRÂU

Dược liệu là lá chét phơi hay sấy khô của
cây Muồng trâu [Senna alata (L.) Roxb. Syn.
Cassia alata L.], họ Đậu (Fabaceae).

Đặc điểm thực vật và phân bố
Cây nhỏ cao 1,50m có khi đến 3m, thân gổ
mềm. Lá kép lông chim chẵn, dài 30 - 40cm, có 8
- 14 đôi lá chét. Lá chét hình trứng, gốc và đỉnh lá
đều tròn. Cụm hoa mọc thành bông dày đặc nhiều
hoa. Bông dài 30 - 40cm. Hoa màu vàng sẫm.
Quả loại đậu dài 8 - 16cm rộng 15 - 17mm, có hai
cánh suốt theo chiều dọc của qủa. Qủa có tới 60
hạt.
Muồng trâu mọc hoang và được trồng ở một
số nơi miền trung và miền nam nước ta.
Hình 3.21. Muồng trâu
Senna alata (L.) Roxb.

Bộ phận dùng và chế biến