Page 151 - Bào chế

- Phát triển bệnh viêm đại tràng ở một số bệnh nhân sử dụng thuốc đạn cũng
được báo cáo.
- Nước ta nằm ở vùng khí hậu nhiệt đới, việc sản xuất và bảo quản thuốc đặt gặp
nhiều khó khăn.
- Do điều kiện kinh tế có hạn, chúng ta chưa có những tá dược thích hợp, cũng
như trang thiết bị hiện đại để sản xuất thuốc đặt.

1.3. Phân loại
Căn cứ vào nơi đặt, các dạng thuốc đặt được phân thành 3 loại, có tên như sau:
- Đặt trực tràng: có tên gọi là thuốc đạn (suppositoria rectalis)
- Đặt âm đạo: có tên gọi là thuốc trứng (suppositoria vaginalis)
- Đặt niệu đạo hoặc các hốc nhỏ hơn hoặc các lỗ rò: có tên gọi là thuốc bút chì
(styli medicamentosi).

1.3. Đặc điểm
1.3.1. Về hình thù, kích thước và khối lượng
- Thuốc đạn
Thường có dạng hình trụ, hình nón và hình thủy lôi, có đường kính từ 10 – 15
mm, chiều dài 30 – 40 mm, khối lượng từ 1 – 3 gam, trung bình 2 gam, loại dùng cho
trẻ em thường có khối lượng 1 gam
- Thuốc trứng

Thường có dạng hình cầu (globula), hình trứng (ovula) và hình lưỡi (pessaria) có
khối lượng từ 3 – 10 gam, trung bình 5 gam

- Thuốc bút chì
Có hình giống lõi bút chì, một đầu nhọn, có đường kính từ 1 – 4 mm, chiều dài
từ 6 – 20 cm, khối lượng từ 0,5 – 4 gam
1.3.2. Về tác dụng
Các thuốc dạng trứng và dạng bút chì được dùng chủ yếu để gây tác dụng điều
trị tại chỗ như sát trùng, giảm đau, cầm máu, làm dịu, làm săn se, chống nấm…, riêng
thuốc đạn ngoài tác dụng điều trị tại chỗ còn dùng để điều trị toàn thân. Thực tế
thường gặp thuốc đạn hạ sốt giảm đau, an thần, gây ngủ, chữa hen phế quản…..
1.4. Sự hấp thu dược chất từ thuốc đạn
Trực tràng có hệ tĩnh mạch dày đặc được chia thành 3 vùng: Tĩnh mạch trực
tràng dưới, tĩnh mạch trực tràng dưới, tĩnh mạch trực tràng trên. Sau khi đặt vào trực
tràng, viên thuốc được chảy lỏng hoặc hòa tan trong niêm dịch, dược chất được giải
phóng và hấp thu vào cơ thể theo 2 đường chủ yếu:
Đường thứ nhất: Theo tĩnh mạch trực tràng dưới (1) và tĩnh mạch trực tràng giữa
(2) vào tĩnh mạch chủ dưới (5) rồi vào hệ tuần hoàn chung không qua gan
Đường thứ hai: Theo tĩnh mạch trực tràng trên (3) vào tĩnh mạch cửa (4) quan
gan rồi vào hệ tuần hoàn chung
Tỉ lệ dược chất hấp thu theo mỗi đường phụ thuộc vào vị trí đặt của viên thuốc
vào trực tràng. Nếu viên thuốc đặt vào vùng tĩnh mạch trực tràng dưới thì lượng chất
hấp thu theo đường thứ nhất là 70% và theo đường thứ hai là 30%. Nếu viên thuốc đặt
vào vùng tĩnh mạch trực tràng giữa thì tỉ lệ dược chất hấp thu theo mỗi đường là 50%
Dạng thuốc đạn có những ưu điểm:

148