Page 194 - Dược lý - Dược

1.3. Cơ chế tác dụng của hormon

Tuỳ theo bản chất hoá học của hormon mà vị trí gắn của hormon với receptor sẽ xảy

ra ở trên màng, trong bào tương hoặc trong nhân. Do đó chúng sẽ có những cơ chế tác động

khác nhau trên tế bào đích.
1.3.1. Cơ chế tác dụng lên sự hình thành AMP vòng

Các hormon dạng peptid và catecholamine là những hormon có trọng lượng phân tử

lớn, không hòa tan trong mỡ, không qua được màng tế bào, được tiếp nhận vào tế bào bởi

những receptor đặc hiệu nằm trên bề mặt tế bào.

- Phức hợp hormon-receptor sẽ hoạt hóa men adenylcyclase nằm trên màng tế bào,
men này xúc tác phản ứng chuyển ATP (adenosine triphosphate) thành AMP vòng (AMPv:

cyclic 3’- 5’ adenosine monophosphate) trong bào tương.

- AMPv sẽ hoạt hóa một chuỗi các men khác trong tế bào theo kiểu dây chuyền, dẫn

đến những thay đổi sinh lý đặc hiệu tại tế bào đích như sinh tổng hợp các chất, thay đổi tính

thấm màng tế bào, co hoặc dãn cơ...
- Đáp ứng AMP vòng xảy ra tại tế bào đích phụ thuộc vào thành phần cấu trúc trong

tế bào hay hệ thống men có trong tế bào đích. Mỗi tế bào có những hệ thống men khác nhau

nên tác dụng của hormon gây ra tại tế bào đích là không giống nhau.

- Sau khi gây ra tác dụng sinh lý trên tế bào đích, AMP vòng bị bất hoạt trở thành

5’AMP dưới tác dụng của men phosphodiesterase có trong bào tương tế bào đích.
Như vậy, chính AMP vòng mới gây ra tất cả tác dụng của hormon trong tế bào nên

hormon được xem là chất truyền tin thứ 1 và AMPv là chất truyền tin thứ 2.

Một số hormon lại không sử dụng AMPv như chất thông tin thứ 2, mà thay vào đó

là GMPv, ion calci, inositol triphosphate, diacyl glycerol... và cũng gây một loạt tác dụng

trong tế bào tương tự AMPv.
1.3.2. Cơ chế tác dụng lên quá trình tổng hợp protein

Hormon dạng steroid và hormon tuyến giáp có trọng lượng phân tử nhỏ, hòa tan

trong mỡ, có thể khuếch tán qua màng tế bào, rồi kết hợp với các receptor đặc hiệu trong

bào tương hoặc trong nhân.

Phức hợp này đi vào trong nhân tác động lên DNA của nhiễm sắc thể, tăng quá trình
sao chép đặc hiệu của gen dẫn đến tăng RNA thông tin (mRNA). Các ARN thông tin này

187