Page 98 - Giáo trình môn học Y học hạt nhân xạ trị

chiếu vuông góc, mà kích thước cực đại của trường chiếu được xác định bởi hình
nón bên trong của collimator sơ cấp.
Kích thước hình học của vùng bán dạ có liên quan đến kích thước của nguồn
tia-X (điểm tiêu cự), thường vào khoảng 2mm. Để giảm đến tối thiểu kích thước
vùng bán dạ của chùm tia-X, các collimator xác định chùm tia càng gần với mặt
da bệnh nhân càng tốt. Nhưng cũng phải đảm bảo đủ khoảng trống từ mặt cuối
collimator (cũng như các phụ kiện khác có liên quan) đến da bệnh nhân. Trong
thực tế điều trị khoảng trống này được yêu cầu từ 50 – 60 mm.

Hình 6.22. Đầu máy điều trị và hướng chuyển động thẳng của chùm electron
5.1. Bia tia X
Đối với mỗi mức năng lượng cho trước của electron thì phổ phát xạ photon
(tia-X) phụ thuộc vào số nguyên tử và bề dày của bia. Độ dày của bia được thể
hiện bằng tầm chuyển động của electron bên trong bia. Năng lượng photon trung
bình sẽ lớn hơn trong trường hợp bia mỏng, vì năng lượng trung bình của
electron tương tác do bức xạ hãm sẽ lớn hơn so với quá trình xảy ra trong bia có
độ dày lớn hơn, song suất liều của chùm tia - X lại nhỏ hơn. Tác giả có tên
Podgorsak và cộng sự (1975) đã tiến hành nhiều thí nghiệm về phẩm chất chùm
tia và suất liều tương ứng trên các loại bia bằng những vật liệu khác nhau và đã
kết luận rằng, đối với các mức năng lượng electron đến 10 Mev thì một bia dày
làm bằng Vonfram sẽ cho phép tạo ra chùm tia - X có phẩm chất tốt nhất và suất
liều lớn nhất. Còn nếu năng lượng chùm electron lớn hơn, thì vật liệu bằng nhôm
thường được sử dụng để làm bia.
5.2. Bộ chuẩn trực chùm tia (Collimator)
Độ dày của vật liệu che chắn thường làm bằng hợp kim pha chì và những
kim loại khác. Độ dày thực tế của vật liệu được xác định bằng kinh nghiệm. Sự
sắp xếp cơ khí là khá phức tạp, vừa sao cho không làm giảm chùm tia và đáp ứng
mọi chuyển động của đầu máy, vừa không gây ra vùng bán dạ phụ. Vị trí của
collimator phải đảm bảo độ chính xác tuyệt đối. Cần lưu ý rằng mặc dù mỗi
collimator đều được gắn trong đầu máy, thường cách bia khoảng 35-40 cm,

98