Page 8 - Chính trị

+ Hai là, ngôn ngữ ra đời vì trong lao động mà con người cần trao đổi, quan
hệ, liên hệ với nhau. Ngôn ngữ không chỉ trao đổi thông tin, tình cảm mà còn là
công cụ của tư duy, diễn đạt hiểu biết của con người, trở thành tín hiệu vật chất
của ý thức.

Trong hai nguồn gốc trên của ý thức thì nguồn gốc xã hội có ý nghĩa quyết
định sự ra đời của ý thức. Nguồn gốc trực tiếp cho sự ra đời của ý thức là thực
tiễn hoạt động sản xuất, hoạt động xã hội, thực nghiệm khoa học.

+ Bản chất của ý thức
Ý thức là sự phản ánh có tính chất năng động, sáng tạo của bộ óc con
người về thế giới khách quan; là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.

Điều đó xuất phát từ lý luận phản ánh và đặc trưng các dạng phản ánh. Phản
ánh là thuộc tính của mọi dạng vật chất thông qua những liên hệ, quan hệ, tác
động qua lại giữa các sự vật, hiện tượng.

Đặc trưng của phản ánh dạng vô cơ có tính chất cơ, lý, hóa là thụ động, giản
đơn, không có sự lựa chọn. Phản ánh dạng động vật có hệ thần kinh thông qua
hệ thống phản xạ. Phản xạ không điều kiện là phản xạ bản năng với môi trường,
tự phát, không thông qua rèn luyện. Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình
thành thông qua rèn luyện. Phản ảnh dạng động vật cấp cao là dạng phản ánh có
yếu tố tâm lý vui buồn, lo sợ…trong các mối quan hệ. Tất cả những dạng phản
ánh trên, tuy mức độ, trình độ có sự khác nhau, đều là phản ánh của các dạng vật
chất.

Phản ánh của bộ óc người với hiện thực khách quan là sự phản ánh đặc biệt
của ý thức. Nó thể hiện:

Một là, phản ánh có quy trình theo trình tự trao đổi thông tin giữa chủ thể và
đối tượng, có chọn lọc và định hướng, mô hình hóa đối tượng tư duy, hiện thực
hoá đối tượng qua hoạt động thực tiễn.
Hai là, phản ánh mang tính chủ động, tích cực, sáng tạo, không phản ánh y
nguyên như chụp, chép, mà có chọn lọc theo mục đích, yêu cầu lợi ích của con
người, có dự báo những khía cạnh mới, thuộc tính mới. Phản ánh này có sự kết
hợp cả cảm giác lẫn tư duy, cả trực tiếp lẫn gián tiếp, cả hiện tại lẫn quá khứ và
tương lai, phản ánh vừa có tính cụ thể hóa, vừa có tính khái quát hóa.

Với những đặc trưng trên về sự phản ánh, ý thức không những có khả năng
phản ánh đúng hiện thực, đúng bản chất sự vật, mà còn có khả năng vạch ra
những quy luật vận động phát triển và có thể dự báo được tương lai của hiện
thực.

e. Quan hệ giữa vật chất và ý thức

Triết học Mác-Lênin khẳng định vật chất quyết định ý thức và ý thức có tác
động trở lại vật chất. Ý thức dù có năng động đến đâu, dù có vai trò to lớn đến
đâu, xét đến cùng bao giờ nó cũng bị yếu tố vật chất quyết định.

 Vật chất quyết định ý thức

7