Page 54 - Giáo trình môn học Y học hạt nhân xạ trị

CHƯƠNG 2. XẠ TRỊ UNG THƯ
BÀI 1
NGUYÊN TẮC CỦA XẠ TRỊ
VÀ CƠ SỞ PHÂN CHIA LIỀU LƯỢNG XẠ TRỊ
Thời gian: 5 giờ lý thuyết

I. Mục tiêu của bài
- Kiến thức:
1. Phân tích được vai trò, nguyên tắc của xạ trị trong ung thư.
2. Giải thích được cơ sở vật lý trong phân chia liều lượng xạ trị.
3. Giải thích được cơ sở sinh học trong phân chia liều lượng xạ trị.
II. Nội dung bài
1. Nguyên tắc của xạ trị
1.1. Khái niệm xạ trị
• Xạ trị (cách gọi cũ là điều trị tia xạ) là một trong 3 phương pháp chủ yếu
(Phẫu thuật - Xạ trị - Hoá chất) điều trị ung thư. Xạ trị là phương pháp mà người
ta sử dụng những bức xạ ion hóa có năng lượng đủ lớn, với liều lượng thích hợp
để giết chết vật chất di truyền trong các tế bào ung thư dẫn tới làm mất khả năng
phát triển và lây lan của chúng . Xạ trị sử dụng những hạt năng lượng cao hoặc
các bức xạ dạng sóng như tia X-quang, tia Gamma, chùm tia điện tử hoặc proton
để phá hủy hay tiêu diệt các tế bào ung thư.
Tùy theo loại bệnh, tuỳ theo giai đoạn bệnh v.v.. mà Xạ trị có thể được sử
dụng như một biện pháp đơn thuần hay kết hợp với phẫu thuật hay hoá chất để
điều trị nhằm đạt đến một trong hai mục đích: Cứu chữa hoặc giảm nhẹ.
Xạ trị cứu chữa được thực hiện với mục đích chữa khỏi. Có nghĩa là các
bác sĩ hy vọng phương pháp điều trị này (áp dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với các
phương pháp khác) có thể loại bỏ hoàn toàn khối u, phá hủy nó trước khi lây lan,
hoặc làm u co nhỏ lại rồi mổ lấy ra.
Xạ trị giảm nhẹ được áp dụng để giảm triệu chứng trong trường hợp khối u
phát triển hoặc di căn. Mục đích là làm giảm khả năng tàn phá của khối u và cải
thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Thông thường, các bác sĩ sử dụng
liệu pháp này nhằm làm giảm kích thước các khối u đã lan ra sát cột sống, thực
quản hoặc phổi.
Hiện nay có ba cách xạ trị chủ yếu: Xạ ngoài, trong và xạ hệ thống. Việc lựa
chọn cách thức nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như kích thước và vị
trí khối u, độ tuổi của bệnh nhân, tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh.
Xạ ngoài là dùng máy để hướng trực tiếp chùm bức xạ tới vùng khối u. Có 6
cách xạ ngoài:
- Xạ trị điều biến liều (IMRT) là dùng các chùm bức xạ được điều chỉnh đúng với
hình dáng khối u để giảm thiểu tổn thương các mô lành xung quanh.
- Xạ trị có hướng dẫn của hình ảnh (IGRT): Cần chụp ảnh khối u để lên kế hoạch
và hướng điều trị riêng biệt.
- Xạ trị không gian ba chiều (3D-CRT): Chụp ảnh khối u ba chiều, chiếu chùm
bức xạ liều cao thẳng vào khối u, nhờ đó giảm đáng kể lượng bức xạ ảnh hưởng
tới các tế bào khác.

54