Page 55 - Giáo trình môn học Y học hạt nhân xạ trị

- Xạ phẫu: Chiếu các chùm tia xạ tập trung từ nhiều hướng phát ra một liều xạ
mạnh nhắm thẳng vào khu vực khối u.
- Xạ trị lập thể: Dựa vào hình ảnh chi tiết, lập kế hoạch điều trị bằng máy tính 3D
và thiết lập chiến lược điều trị để đưa ra liều lượng chính xác nhất.
- Xạ trị bằng máy cung cấp liều xạ từng lát, có thể sử dụng để diệt nhiều mục tiêu
cùng một lúc.
Xạ trị trong sử dụng một dạng thức có tên gọi là xạ áp sát. Theo đó, tia xạ
được đưa vào bên trong cơ thể người bệnh bằng cách cấy phóng xạ vào trong
hoặc tiếp giáp với khối u.
Xạ trị hệ thống: Bệnh nhân sẽ nuốt hoặc được tiêm thuốc phóng xạ vào
máu để điều hướng tới các tế bào ung thư.
Để đảm bảo độ an toàn tối ưu cho bệnh nhân trong quá trình điều trị, các
bác sĩ xạ trị cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ điều trị chính để đưa ra phương thức
xạ tốt nhất cho từng ca cụ thể. Mỗi phương án điều trị được thiết kế phù hợp với
nhu cầu của từng bệnh nhân, loại và giai đoạn ung thư, kích thước và vị trí khối u
cũng như tiền sử bệnh của từng người.
Suốt nhiều thập kỷ qua, xạ trị được chứng minh giúp điều trị triệt để nhiều
loại ung thư, song nó cũng có một số tác dụng phụ nhất định. Tác dụng này khác
nhau ở từng bệnh nhân, trong đó cảm giác mệt mỏi là phổ biến nhất. Tác dụng
phụ cấp tính thường gặp là đau rát da quanh vùng xạ. Các cảm giác này sẽ biến
mất dần khi liệu trình xạ trị kết thúc. Dù vậy không phải tất cả bệnh nhân đều bị
tác dụng phụ, điều này có thể liên quan đến tiền sử bệnh, cấu tạo gene và thói
quen sinh hoạt
1.2. Nguyên tắc của xạ trị
• Nguyên tắc của xạ trị là, bằng cách nào đó, phải phân bố liều lượng đã chỉ
định tập trung cao và đồng đều tại thể tích khối u, đồng thời phải giảm thiểu liều
có hại cho các tổ chức lành liên quan.
• Để đạt được nguyên tắc trên, người ta thường phải kết hợp xạ trong hay xạ
trị tại chỗ (nguồn xạ áp trực tiếp vào các tổ chức ung thư) với xạ ngoài hay xạ trị
từ xa (nguồn xạ cách bệnh nhân một khoảng nào đó).
2. Cơ sở phân chia liều lượng xạ trị
2.1. Cơ sở vật lý của xạ trị
2.2.1. Các khái niệm cơ bản về vật lý xạ trị
a. Cân bằng điện tích
Cân bằng điện tích (Build-Up): là hiện tượng vật lý, xảy ra khi các chùm
photon năng lượng cao tương tác với môi trường sinh ra các electron (điện tử) thứ
cấp. Tuỳ theo năng lượng photon và môi trường tương tác, những electron này
cũng sẽ tham gia tương tác với môi trường. Liều lượng cực đại (Dmax) sẽ đạt
được tại độ sâu nào đó trong môi trường khi các electron đạt đến sự cân bằng.
Miền giới hạn giữa bề mặt môi trường (mặt da) và độ sâu đạt liều lượng cực đại
rất có ý nghĩa trong xạ trị, thông qua việc lựa chọn năng lượng chùm tia. Phân bố
liều lượng cực đại của một số loại bức xạ và năng lượng khác nhau của trường
2
chiếu kích thước 10ì10 cm được chỉ ra trên hình 2-1.
b. Liều sâu phần trăm
Liều sâu phần trăm (Percentage Depth Dose - PDD): là phân bố liều trên
trục trung tâm chùm tia bên trong bệnh nhân hoặc phantom, thường được chuẩn

55