Page 28 - Giáo trình môn học Nguyên lý tạo ảnh

+ Kích thước lớn hơn.
+ Trọng lượng nặng và giá thành cao hơn.
- Phạm vi ứng dụng
Nhờ có những ưu điểm nói trên, kiểu chỉnh lưu một pha cả chu kỳ được ứng
dụng chủ yếu trong các thiết bị X quang loại lớn, lắp đặt cố định, đáp ứng được
những yêu cầu chụp chiếu thông thường và một số kỹ thuật chụp chiếu đặc biệt.
Dòng điện và điện áp cực đại của bóng X quang trong kiểu chỉnh lưu loại này đạt tới
khoảng 500mA và 120 - 130kV tương ứng.
Đôi khi, kiểu chỉnh lưu này cũng được ứng dụng ở trong các máy X quang di
động công suất tương đối lớn. Hiển nhiên, những bóng X quang sử dụng trong các
thiết bị X quang nói trên thuộc loại anốt quay.
c. Chỉnh lưu cao thế 3 pha cả sóng
Năng lượng tia X tỷ lệ với tích của dòng điện mA và thời gian chụp s, thường
gọi là mAs. Trong hai loại chỉnh lưu trên vì mA còn thấp nên phải kéo dài thời gian
chụp dẫn tới nhoè ảnh do sự vận động của một số bộ phận cơ thể như tim, phổi, đặc
biệt đối với trẻ em... Nhằm khắc phục nhược điểm này cần nâng cao hơn nữa công
suất phát xạ để có thể rút ngắn giai đoạn phát tia xuống còn cỡ ms. Việc này được
thực hiện nhờ ứng dụng kiểu chỉnh lưu ba pha.
- Nguyên lý hoạt động
Trên hình 1.26 là mạch điện đơn giản hoá của loại chỉnh lưu ba pha trong đó các
cuộn dây sơ cấp được nối thành hình tam giác và được cấp điện từ nguồn điện 3 pha
còn bên phía thứ cấp các cuộn dây thuộc các pha A, B, C tương ứng được đấu thành
hình sao, cụm chỉnh lưu gồm 6 điốt đấu thành từng cặp liên tiếp. Dạng sóng điện áp,

dòng điện chỉnh lưu và năng lượng tia X cũng được minh hoạ trên hình 1.26.
Nguyên lý hoạt động của mạch điện như sau:
Như đã biết, trong nguồn cấp điện ba pha, điện áp tại các pha biến đổi không
đồng bộ mà lệch nhau. Giả sử trong nửa chu kỳ dương khi điện áp trên pha A đạt giá
0
trị cực đại thì phải sau đó một thời gian tương ứng với góc pha bằng 60 thì điện áp
trên pha B mới đạt tới giá trị lớn nhất rồi sau đó tới điện áp trên pha C. Trong nửa
chu kỳ âm sự biến đổi cũng diễn ra tương tự, nhưng lúc này cực tính của điện áp là
âm so với điểm trung tính (điểm nối chung). Do vậy trong cả chu kỳ sẽ xuất hiện 6
đỉnh điện áp dương hoặc âm, mỗi đỉnh cách nhau một góc pha bằng 60 . Nhờ mạch
0
điện chỉnh lưu trên hình vẽ 1.26 bóng X quang luôn được cấp điện từ một cặp cuộn
dây có điện áp cao hơn pha còn lại. Vì điện áp trên các pha tăng và giảm liên tiếp
nhau nên bóng X quang sẽ được cấp điện lần lượt từ tổ hợp các cặp pha AB hoặc BC
hoặc CA.
Trong nửa chu kỳ dương, giả sử trong khoảng thời gian điện áp trên pha A là lớn
nhất rồi đến pha B, còn điện áp trên pha C là nhỏ nhất, mạch điện chỉnh lưu hoạt
động như sau:
Dòng điện từ pha A qua điốt D 1, qua bóng X quang, điốt D 4 về pha B. Tiếp đến
trong khoảng điện áp trên pha A giảm, khi này điện áp trên pha B là cực đại, rồi đến
pha C còn điện áp trên pha A là nhỏ nhất. Lúc này dòng điện từ B qua D 3, bóng X
quang, D 6 rồi về pha C. Sau đó đến khoảng pha C và A hoạt động, còn pha B nghỉ,
dòng điện từ C qua D 5 qua bóng X quang, qua D 2 trở về A.
Trong nửa chu kỳ âm, quá trình diễn ra tương tự, nhưng lúc này cực tính giữa
các pha đã đảo. Do vậy:

28