Page 68 - Giáo trình môn học vi sinh vật học

một số vi khuẩn độc lực yếu tố bám không tương quan với độc lực. Chúng ta không ngạc

nhiên, bởi vì độc lực là tập hợp của nhiều yếu tố.

3.2. Sự xâm nhập và sinh sản của VSV

Xâm nhập và sinh sản là các yếu tố quyết định của sự nhiễm trùng. Vì không có sự
xâm nhập và sinh sản thì không có nhiễm trùng. Virus và các vi khuẩn kí sinh nội bào bắt

buộc thì chỉ gây bệnh được khi sinh sản bên trong tế bào. Còn nhiều vi khuẩn dù không

kí sinh nội bào bắt buộc, nhưng để gây nhiễm trùng chúng cũng phải xâm nhập vào mô.

Salmonella bắt đầu sự xâm nhập bằng cách dính chặt vào diềm bàn chải ruột và các vi

nhung mao bắt đầu thoái hoá. Khi vi khuẩn này xâm nhập vào tế bào, sự thoái hoá xẩy ra
nhiều hơn và tạo thành hững không bào chứa đựng một hoặc nhiều vi khuẩn.

Ngược lại với sự chui vào trong tế bào chủ của các VK đã nêu trên, các VK gây

bệnh bằng ngoại độc tố như VK tả, VK ho gà, ETEC (Enterotoxigenic E. coli) đã không

xâm nhập vào tế bào. Chúng làm tổn hại màng tế bào, sinh sản trên màng nhày niêm mạc,

sản xuất và tiết ra ngoại độc tố, các ngoại độc tố này thấm vào các tế bào và gây ra những
tác dụng đặc hiệu nghiêm trọng cho cơ thể.

Khả năng sinh sản in vivo góp phần tạo nên độc lực cho VSV. Hình như là khả

năng sinh sản invivo thường dược xác định bởi nhu cầu dinh dưỡng và sự thích ứng với

môi trường của VK để phục vụ cho dinh dưỡng. Ví dụ Chlamydia psittaci ký sinh nội bào

bắt buộc đã cạnh tranh với tế bào chủ isoleucin ở trong tế bào, khi acid amino này quá ít,
VK không thể sinh sản. Cũng tương tự VSV yêu cầu ion kim loại cho sự thay đổi của các

hoạt động sinh lý. Nhu cầu ion kim loại là đặc biệt quan trọng.

3.3. Độc tố

Độc tố là những chất độc của VSV. Nó gồm 2 loại là nội và ngoại độc tố.

* Nội độc tố là những chất độc gắng ở vách vi khuẩn Gram âm, bản chất hoá học
là lipopolysaccarit (LPS). Thường có ở các vi khuẩn Gram âm như Salmonella,

Shigella...; Chịu được nhiệt độ sôi và không bị phân huỷ bởi protease; Tính kháng

nguyên yếu và không sản xuất được thành vacxin.

* Ngoại độc tố là những chất độc do vi khuẩn tiết ra môi trường; Bản chất hoá học

là protein nên không chịu được nhiệt độ sôi và bị thuỷ phân bởi enzym protease; Tính

68