Page 59 - Giáo trình môn học vi sinh vật học

Vi khuẩn là những tế bào và bao gồm nhiều thành phần cấu tạo. Vì vậy nó bao

gồm nhiều loại kháng nguyên. Dưới đây là những loại kháng nguyên chính và thường

được sử dụng trong phân loại và xác định vi sinh vật:

2.1. Ngoại độc tố
Một số vi khuẩn có ngoai độc tố (tả, Shigella shiga, uốn ván, hoại thư, tụ cầu

vàng....). Đây là những chất độc có độc lực cao, do các vi khuẩn tiêt ra bên ngoài tế bào.

Về bản chất hoá học ngoại độc tố là những protein hoặc polypeptit, nên chúng đều

là những kháng nguyên tốt.Tuy nhiên một số ngoai độc tố là nhưng chuỗi ngắn polypeptit

và có thêm một số đường đơn hoặc lipit, nên tính kháng nguyên của chúng yếu và tính
chịu nhiệt của chúng cao hơn. Ví dụ độc tố ruột của tụ cầu vàng hoặc ST (stabil toxin)

0
Gần hết các ngoại độc tố có thể sử lý với formalin (0,5%) ở 37 C (1 đến 2 tháng)
để khử đi tính độc gọi là giải độc tố (anatoxin) nhưng vẫn còn tính kháng nguyên. Thực

sự là kháng nguyên của giải đôc tố có bị thay đổi đi một số nhóm bề mặt. Vì thế độc tính

bị mất đi, nhưng nhiều quyết định kháng nguyên vẫn không thay đổi, nên vẫn giữ được
tính đặc hiệu kháng nguyên của ngoại độc tố. Kháng thể chống lại giải độc tố cũng chống

lại ngoại độc tố, làm mất khả năng gây bệnh của ngoại độc tố, bằng cơ chế trung hoà.

Hiện nay vaxcin bạch hầu và uốn ván được bào chế từ ngoại độc tố của hai vi khuẩn này.

Kháng nguyên ngoại độc tố do có tính đặc hiệu cao nên cũng được sử dụng phân loại với

một số vi khuẩn. Tuy nhiên ở một số vi khuẩn, các tytpe (biotyp hoặc serotyp) khác nhau
nhưng tính đặc hiệu kháng nguyên ngoại độc tố giống nhau.Ví dụ như ở vi khuẩn bạch

hầu, và vì thế không thể phân loại vi khuẩn theo tính kháng nguyên của ngoai đôc tố.

2.2. Kháng nguyên enzym

Ngoài enzym nội bào, một số vi khuẩn còn có enzym ngoại bào. Loại enzym này

gồm hai loại: enzym chuyển hoá và enzym độc lực. Enym chuyển hoá có chức năng phân
cắt các phân tử chất dinh dưỡng thành nhưng đoạn ngắn hơn, để có thể vận chuyển được

qua màng tế bào. Về phương diện kháng nguyên, chúng ta không quan tâm đến loại

enzym chuyển hoá, mà quan tâm tới enzym độc lực.

ở một số vi khuẩn có các enzym độc lực như hyalurokinase, leucosidin,

hemolysin, coagulase....Các enzym này có tính kháng nguyên tốt và kích thích tạo thành

59