Page 152 - Giáo trình môn học vi sinh vật học

thuốc kháng sinh khó tác dụng, mặc dù những vi khuẩn này vẫn nhạy cảm với nhiều

kháng sinh. Do đó, chữa bệnh bằng kháng sinh phải sớm và triệt để.

3. Chẩn đoán vi sinh

3.1. Chẩn đoán trực tiếp
Đây là phương pháp tốt nhất để xác định phế cầu gây bệnh. Bệnh phẩm có thể lấy

từ họng mũi bằng tăm bông mềm hoặc máu (nếu nghi nhiễm khuẩn huyết) hoặc chất hút

từ phổi... Nếu bệnh phẩm là dịch phế quản hoặc dịch hầu họng, nó được cấy vào môi

trường thạch máu có gentamicin (5 g/ml). Phế cầu có khuẩn lạc: S, nhầy, đường kính 1-

2 mm, có chóp và tan máu . Sau 18 giờ nuôi cấy, hình chóp của khuẩn lạc bị mất đi và

khuẩn lạc trở nên lõm xuống. Điều này giúp ta phân biệt với S. viridans, là vi khuẩn rất

thường gặp trong bệnh phẩm họng mũi và cũng tan máu .
Người ta thường phân biệt phế cầu với liên cầu bằng test optochin. Phế cầu thường

nhạy cảm và đường kính vòng vô khuẩn từ 14 mm trở lên. Còn liên cầu thì không nhạy

cảm với test này. Cũng có thể thay optochin bằng mật bò. Phế cầu bị dung giải bởi mật

bò còn liên cầu thì ngược lại.

Để xác định độc lực của phế cầu (nhằm phân biệt với các chủng ký sinh) thường
phải tiêm vi khuẩn vào phúc mạc của chuột bạch, sau khi chuột chết phân lập lại vi khuẩn

từ máu của tim chuột. Nếu phân lập được vi khuẩn thì chắc chắn là phế cầu có độc lực.

Người ta cũng có thể xác định vỏ của vi khuẩn bằng phương pháp nhuộm vỏ hoặc dùng

phản ứng phình vỏ (Quellung). Khi kháng thể kháng vỏ kết hợp với vỏ nó sẽ làm cho lớp

vỏ của vi khuẩn phình to lên và người ta có thể quan sát bằng phương pháp nhuộm vỏ.
3.2. Chẩn đoán gián tiếp

Loại phản ứng này không có ý nghĩa trong chẩn đoán phế cầu và không được dùng

trong phòng thí nghiệm.

4. Nguyên tắc Phòng bệnh

Phế cầu thường lây theo đường hô hấp cho nên việc phòng bệnh không đặc hiệu,
rất khó khăn. Phòng bệnh đặc hiệu đã được sử dụng ở một số nước tiên tiến bằng vacxin

polysaccharid của vỏ phế cầu. Người ta thường sử dụng vỏ của một số týp huyết thanh

thường gây bệnh. Vacxin này có tác dụng bảo vệ nhưng không hoàn toàn, bởi lẽ nó

152