Page 5 - Giáo trình môn học lý thuyết X-Quang nâng cao

mức độ trầm trọng của tác dụng không mong muốn.

3. SINH LÝ THẢI TRỪ THUỐC CẢN QUANG

Sự thải trừ thuốc cản quang qua thận là cơ sở để thăm dò bộ máy tiết niệu

bằng UIV. Khi tiêm một lượng thuốc cản quang vào tĩnh mạch, thuốc theo hệ
thống tuần hoàn vào các buồng tim và được phân phối tới các cơ quan trong cơ

thể. Thuốc tới thận khoảng 15 - 30 giây tùy thuộc vào tốc độ tuần hoàn. Bình
thường mỗi một chu trình tuần hoàn có 1/10 lượng thuốc tiêm tới thận và quá

trình lọc, thải trừ ban đầu, 9/10 lượng thuốc còn lại sẽ tới các cơ quan khác (có
giá trị trong thăm dò chụp CLVT). Cứ tiếp tục như vậy một chu trình mới lại
diễn ra, dần dần thuốc được thải trừ hết. Thời gian thải trừ phụ thuộc vào lượng

thuốc tiêm vào và chức năng thận.

− Tại thận quá trình thải trừ bắt đầu bằng quá trình lọc ở cầu thận, thuốc
qua thành các mao mạch đi vào trong khoang Bowman tới ống thận, tại

ống thận diễn ra hai quá trình trái ngược nhau:

+ Quá trình tái hấp thu của các ống thận, là quá trình chính và quan
trọng, thuốc được cô đặc do nước bị tái hấp thu. Quá trình tái hấp thu

cũng phụ thuộc vào lượng nước trong cơ thể nên có thể hiểu được tại
sao nên nhịn ăn uống vài giờ trước khi làm UIV. Cũng nên biết rằng

với thuốc cản quang chỉ cần mức độ cô đặc một vài độ đã đủ để nhận
biết được sự cản quang của đường niệu.

+ Bài niệu thẩm thấu.

Đó là quá trình ngược lại với quá trình trên. Do thuốc có tính ưu trương nên
nước thẩm thấu qua thành ống thận vào ống thận làm loãng nồng độ thuốc, quá

trình này tăng lên phụ thuộc vào lượng thuốc tiêm. Người ta thấy rằng không
nên vượt quá 2ml/kg (loại 70% Iodee) trọng lượng cơ thể. Từ ngưỡng này trở
lên sự cản quang hệ tiết niệu không rõ hơn đáng kể. Với thuốc cản quang có độ

thẩm thấu thấp hiện tượng này coi như không đáng kể, do đó nó có 2 lợi ích
chính là:

+ Mức độ cản quang đường niệu cao hơn

+ Sự hiện hình phía dưới chậm hơn

Để đánh giá chức năng bài tiết thận nên căn cứ vào sự xuất hiện cản quang ở
các đài nhỏ của thận. Hiện tượng này bình thường diễn ra trong vòng từ 2 - 3

phút sau khi tiêm. Các đài nhỏ phải ngấm thuốc diễn ra đồng thời ở cả hai thận.

5